مُنتَشِر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مُنتَشِر:(كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُّنتَشِرٌ) «مُنتَشِر» اسم فاعل از «انتشار» به معنى «پراكنده» است.
به موردی از کاربرد «مُنتَشِر» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(خُشَّعًا أَبْصارُهُمْ يَخْرُجونَ مِنَ الْأَجْداثِ كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُّنتَشِرٌ) «آنان در حالى كه چشم‌هايشان از شدّت
وحشت به زير افتاده، همچون
ملخ‌هايى كه به هرسو پراكنده مى‌شوند از قبرها بيرون مى‌آيند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(خُشَّعاً أَبْصارُهُمْ يَخْرُجونَ مِنَ الْأَجْداثِ كَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ) کلمه خشع جمع خاشع است كه
مصدر آن خشوع به معناى نوعى
ذلت است، و اگر اين خشوع را به ديدگان نسبت داده، از اين جهت است كه حالت خشوع و ذلت بيش از هر چيز در ديدگان ظهور مى‌كند.
و كلمه أجداث جمع
جدث به معناى
قبر است، و
جراد (
ملخ) حيوانى معروف است، و اگر مردم را در بيرون شدن از قبر تشبيه كرده به
ملخ‌هاى منتشر، از اين جهت است كه
ملخ وقتى منتشر مى‌شود هر دسته داخل در دسته ديگر مى‌شود و با هم مخلوط مى‌شوند، با اين‌كه به ظاهر هر يک از آن‌ها جهتى مخالف جهت ديگر دارد، در
روز قیامت هم مردم اينچنين درهم و برهم مى‌شوند.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می‌فرمایند:
در آن روز (روز قيامت)، كفار از قبرها خارج مى‌شوند و بدون هدف همچون
ملخ‌هاى پراكنده به هرسو مى‌دوند.
(كَأَنَّهُمْ جَرٰادٌ مُنْتَشِرٌ)تشبيه به
ملخ‌هاى پراكنده، به تناسب اين است كه تودۀ
ملخ‌ها برخلاف بسيارى از پرندگانى كه به هنگام
حرکت همگى باهم و با
نظم و ترتيب خاصى
حركت مى‌كنند، هرگز نظم و ترتيبى ندارند، درهم فرومى‌روند و بى‌هدف به هرسو روانه مى‌شوند.
بعلاوه آن‌ها همچون
ملخ‌ها در آن روز موجوداتى
ضعیف و ناتوانند.
آرى اين كوردلان بی‌خبر در آن روز چنان وحشت‌زده مى‌شوند كه مانند مست‌ها بى‌توجه به هرطرف رو مى‌آورند و به يک‌ديگر مى‌خورند، گويى از خود بى‌خود شده‌اند، چنان‌كه در آيۀ ۲
سوره حج مى‌خوانيم:
(وَ تَرَى اَلنّٰاسَ سُكٰارىٰ وَ مٰا هُمْ بِسُكٰارىٰ) «در آن روز مردم را مست مى‌بينى و مست نيستند.»
اين تشبيه، در حقيقت همانند مطلبى است كه در آيه ۴
سوره قارعه آمده است:
(يَوْمَ يَكونُ النّاسُ كَالْفَراشِ الْمَبْثوثِ) به خاطر بياوريد روزى را كه مردم همچون پروانه‌هاى پراكنده‌اى هستند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «منتشر»، ج۴، ص ۴۴۶.
