• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مَعْز (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





مَعْز (به فتح میم و سکون عین یا فتح عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای بز است. همچنين است مِعْزَى (به کسر میم و سکون عین) به قول فرّاء معزى مؤنث معز است. ماعِز (به کسر عین) مفرد مَعْز مى‌باشد. این کلمه چهار بار در نهج‌ البلاغه آمده است.



مَعْز (مثل عقل و شرف) به معنای بز است. همچنين است مِعْزَى، به قول فرّاء معزى مؤنث معز است. ماعِز مفرد مَعْز مى‌باشد.


حضرت علی (علیه‌السّلام) به عموزاده‌اش كه اموال را دزديده و فرار كرده بود مى‌نويسد: «وَ اخْتَطَفْتَ مَا قَدَرْتَ عَلَيْهِ مِنْ أَمْوَالِهِمُ... اخْتِطَافَ الذِّئْبِ الاَْزَلِّ دَامِيَةَ الْمِعْزَى الْكَسِيرَةَ» داميه به معنای خونين و خون آلود است. كسيره به معنای شكسته و مجروح می‌باشد. يعنى: «اموال مردم را ربودى مانند ربودن گرگ چالاک بز شكسته و مجروح را.» (شرح‌های نامه: )
حضرت به برج بن مسهر طائی كه از خوارج بود و «لا حكم الّا للّه» گفت فرمود:«لا حكم إلاَّ لله، وكان من الخوارج: اسْكُتْ قَبَحَكَ اللهُ يَا أَثْرَمُ، فَوَ اللهِ لَقَدْ ظَهَرَ الْحقُّ فَكُنْتَ فِيهِ ضَئِيلاً شَخْصُكَ... حَتَّى إِذَا نَعَرَ الْبَاطِلُ نَجَمْتَ نُجُومَ قَرْ نِ الْمَاعِزِ» (خاموش باش! خدا رويت را سياه كند اى دندان شكسته! به خدا سوگند حق آشكار گرديد و تو شخصى ناتوان بودى؛ صدايت در سينه حبس شده بود تا آن‌گاه كه صداى باطل از حلقوم بيرون آمد همچون شاخ بزى آشكار شدى!) (شرح‌های خطبه: ) «نُجُومَ قَرْنِ الْمَاعِزِ» «ظاهر شدن و رویيدن شاخ بز.» معنى آن در «ثرم» گذشت.
در جای دیگر حضرت می‌فرماید: «كَأَنَّ بَيْنَ أَعْيُنهِمْ رُكَبَ الْمِعْزَى» «گویى پيشانى آن‌ها زانوهاى بزها است كه پينه بسته.» (شرح‌های خطبه:)
حضرت می‌فرماید: «تَنْفِرُونَ عَنْهُ نُفُورَ الْمِعْزَى مِنْ وَعْوَعَةِ الاَْسَدِ» «از حق فرار مى‌كنيد مانند فرار بز از نعره شير.» (شرح‌های خطبه: )


این لفظ چهار بار در نهج‌ البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۸۳.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۴، ص۳۵.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۵، ص۲۳۵.    
۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۶۹، نامه ۴۱.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۷۳، نامه ۴۱.    
۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۱۳، نامه ۴۱.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۵، نامه ۴۱.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۴۵.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۴۹.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۱۲۱.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله‌، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۷۳.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۶۷.    
۱۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۱۷، خطبه ۱۸۴.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۳۷، خطبه ۱۷۹.    
۱۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۶۸، خطبه ۱۸۴.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۱۷، خطبه ۱۸۴.    
۱۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۳.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴۴.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۷، ص۱۳۶.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله‌، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۴۱۳.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۳۱.    
۲۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۲۰، خطبه ۹۶.    
۲۳. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۹۰، خطبه ۹۵.    
۲۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۳، خطبه ۹۷.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۷، خطبه ۹۷.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۸.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۵۸.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۳۱۷.    
۲۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله‌، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۳۱.    
۳۰. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۷۷.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۳، خطبه ۱۳۱.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۸، خطبه ۱۲۷.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۸۹، خطبه ۱۳۱.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۸۳، خطبه ۱۳۱.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۷۰.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۷۱.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۴۱۴.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله‌، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۲۵۶.    
۳۹. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۲۶۳.    
۴۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۶۹، نامه ۴۱.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۴۱۷، خطبه ۱۸۴.    
۴۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۲۰، خطبه ۹۶.    
۴۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۹۳، خطبه ۱۳۱.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «معز»، ج۲، ص۹۸۳.    






جعبه ابزار