مَرَّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَرَّ (به فتح میم و راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای رفتن و گذشتن است.
از مشتقات این کلمه که در «
نهج البلاغه» آمده:
• مُرور (به ضم میم) به معنای رفتن و گذشتن است.
• مَرّة (به فتح میم و راء) به معنای دفعه است.
• مَرَارة (به فتح میم) به معنای تلخى است.
مواردی متعدد از این مادّه در «نهج البلاغه» آمده است.
مَرَّ و
مُرور به معنای رفتن و گذشتن است.
مرّة به معنای دفعه است و
مَرارة به معنای
تلخى است.
برخی از مواردی که در «نهج البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
چنان كه
حضرت علی (علیه‌السلام) فرموده:
«وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ.» «و فرصت‌ها مى‌گذرد همچون عبور ابرها.»
و نيز فرموده:
«الدنيا: تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ.» «دنیا: مغرور مى‌كند و زيان مى‌رساند و مى‌گذرد.»
و در جایی دیگر فرموده:
«لِكُلِّ امْرِىء عاقِبَةٌ حُلْوَةٌ أَوْ مُرَّةٌ.» «براى هر كس عاقبتى هست: شيرين يا
تلخ.»
اَلَّلهُمَّ اجعَل عاقِبتا خَيراََ بِمُحمَّدِِ وَ اَلِه صَلَواتِك عَلَيهِم. و نیز فرموده:
«مَرارَةُ الدُّنْيا حَلاوَةُ الاْخِرَةِ، وَ حَلاوَةُ الدُّنْيا مَرارَةُ الاْخِرَةِ.» «
تلخى دنیا شيرينى
آخرت و شيرينى دنيا
تلخى آخرت است.»
و فرموده:
«وَ ما أَبْقَى شَيْئاً يَمُرُّ عَلَى رَأْسي.» «و هيچ حادثه‌اى بر من نمى‌گذرد جز اين كه آن را در گوشم فرمود و مرا از آن مطلّع ساخت.»
در «فضوّ» گذشت.
مُرار به معنای درختى است كه عصاره‌اش بسيار
تلخ است به طوری كه اگر شتر آن‌را بخورد لب‌هايش به عقب برمى‌گردد و دندان‌هايش ديده مى‌شود.
درباره مردمان
مؤمن گذشته فرموده:
«وَ تَدَبَّروا أَحْوالَ الْماضينَ مِنَ الْمُؤمِنينَ ... اتَّخَذَتْهُمُ الْفَراعِنَةُ عَبيداً فَساموهُم سوءَ الْعَذابِ، وَ جَرَّعوهُمُ الْمُرارَ.» يعنى: «
فرعون‌ها آنها را بندگان خود حساب آورده، عذاب شديد را بر آنها وارد كردند و عصاره درخت مرار را بر آنها جرعه جرعه خوراندند.»
ظاهرا اشاره به
بنی‌اسرائیل است.
مَريره به معنای
تلخ، عزيمت و غيره است.
به اهل
بصره فرمود:
«فَإِنْ أَطَعْتُموني فَإِنّي حامِلُكُمْ إِنْ شاءَ اللهُ عَلَى سَبيلِ الْجَنَّةِ، وَ إِنْ كانَ ذا مَشَقَّة شَديدَة وَ مَذاقَة مَريرَة.» يعنى: «هر چند كه رفتن راه
بهشت داراى مشقت شديد و چشيدنى
تلخ است.»
مَرائِر در
خطبه ۹۰ آمده است.
به معنى «
تلخ‌ها» است مفرد آن «مُرَّة» مؤنث «مُرَّ» است.
اَمَرّ صيغه تفضيل است. به معنای
تلختر می‌باشد.
درباره غصب
خلافت فرموده:
«وَ صَبَرْتُ عَلَى أَخْذِ الكَظَمِ، وَ عَلى أَمَرَّ مِنْ طَعْمِ العَلْقَمِ.» «صبر كردم بر خوردن خشم و بر تلختر از طعم حنظل.»
مَمَرُّ مصدر و به معنى مرور و رفتن می‌باشد.
چنان كه فرموده:
«الدُّنْيا دارُ مَمَرٍّ إلى دارِ مَقَرٍّ.» «دنيا دار گذر است نه دار اقامت.»
مواردی متعدد از این مادّه در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «مرّ»، ج۲، ص۹۷۱.
