مَدِینَه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَدِينَةِ:
(أَقْصَى الْمَدِينَةِ)مَدِينَةِ: بر وزن قبیله به معنای «شهر» و جمع آن «مدن و مدائن» است.
بعضی «
مدینة» را از «دان» دانسته و میم آن را زاید گرفته‌اند. این واژه در
قرآن گاهی در مطلق شهر به کار رفته و گاه منظور از آن، «
مدینة الرّسول» است که ابتدا «
یثرب» نام داشته و پس از هجرت
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) «
مدینة» خوانده شده است.
جمع
مدینة در قرآن فقط به شکل «مدائن» به کار رفته است.
تفسیر نمونه با توجه به
آیه ۱۲۳ سوره اعراف «المدینة» را مجموع کشور
مصر گفته و به اصطلاح الف و لام آن را الف و لام جنس دانسته است.
به موردی از کاربرد «
مَدِينَةِ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ جَاء مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَى قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ.)(و مردى با ايمان از دورترين نقطه شهر با شتاب آمد، گفت: «اى قوم من! از فرستادگان خدا پيروى كنيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
اقصاى
مدينه به معناى دورترين نقطه آن نسبت به ابتداى فرضى آن است. در اول كلام قريه آورده بود، و در اين‌جا از آن به
مدينه تعبير كرد، تا بفهماند
قریه مذكور بزرگ بوده. و كلمه سعى به معناى سريع راه رفتن است.
نظير اين تعبير در داستان
موسی (علیه‌السلام) و آن مرد قبطى آمده و فرموده:
(وَ جاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعى) (مردى از دورترين نقطه شهر آمد در حالى كه مى‌دويد.) در اين
آیه كلمه رجل جلوتر از اقصى المدينة آمده، و در آيه مورد بحث بعد از آن آمده، بعيد نيست نكته‌اش اين باشد كه در آنجا عنايت و اهتمام به آمدن مردم و خبر دادنش به موسى (علیه‌السلام) بوده، كه درباريان در باره كشتن تو شور مى‌كردند، و لذا كلمه رجل را جلوتر آورد. و در درجه دوم، اهتمام خود آن مرد به زودتر رسيدن و خبر دادن به موسى (علیه‌السلام) است، و لذا جمله يسعى را به عنوان حال مؤخر آورد، به خلاف آيه مورد بحث كه اهتمام در آن به آمدن از دورترين نقطه شهر است، تا بفهماند بين رسولان و آن مرد، هيچ تبانى و سازش قبلى در امر دعوت نبوده، و هيچ رابطه‌اى با او نداشته‌اند، لذا جمله
(مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ) را مقدم آورد، و كلمه رجل و يسعى را بعد از آن ذكر كرد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «مدینه»، ج۴، ص۲۶۵.
