مَحْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مَحْق (به فتح میم و سکون حاء) از
مفردات نهج البلاغه به معنای نقصان تدريجى است. از مشتقات آن در
نهج البلاغه اِنْمَحَقَ (به کسر الف و سکون نون) و
اِمْتَحَقَ (به کسر الف و سکون میم) است. يعنى به تدريج تلف شد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در رابطه با عذاب‌هاى دنيوى،
انسان و ... از این واژه استفاده نموده است.
مَحْق به معنای نقصان تدريجى است.
اِنْمَحَقَ و
اِمْتَحَقَ، يعنى به تدريج تلف شد.
راغب آن را ناقص كردن معنى نموده و قيد تدريج را ندارد و نيز به معنى از بين بردن، محو كردن و هلاک كردن آمده است.
برخی از مواردی که در نهج البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عذاب‌هاى دنيوى فرموده:
«وَ خَوَّفَهُمْ مِنْ سَطْوَتِهِ، وَ كَيْفَ مَحَقَ مَنْ مَحَقَ بِالْمَثُلاَتِ، وَ احْتَصَدَ مَنِ احْتَصَدَ بِالنَّقِمَاتِ»؛
«
خداوند مردم را از صولتش ترسانيد و بيان كرد كه چطور از بين برد آن كه را كه از بين برد با عقوبت‌هایى نظير هم، و درو كرد كسانى را كه درو كرد با نقمات و انتقامها».
به
مصقلة بن هبیره كه به طرف
معاویه فرار كرد نوشت:
«وَ لاَ تُصلِحْ دُنْيَاكَ بِمَحْقِ دِينِكَ»؛
«دنياى خودت را با از بين بردن دينت آباد مكن».
درباره انسان فرموده:
«أَمْ هذَا الَّذِي أَنْشَأَهُ فِي ظُلُمَاتِ الاَْرْحَامِ ... نُطْفَةً دِفاقاً، وَ عَلَقَةً مِحَاقاً وَ جَنِيناً وَ رَاضِعاً...»؛
يعنى: «يا اين كه خداوند او را در
ظلمات ارحام، نطفه ريخته شده، علقه بى‌شكل،
جنین و شيرخوار آفريده است».
محاق به كسر اول آخر ماه و يا سه شب آخر
ماه است، علت اين تسميه آن است ماه در آن سه شب مخفى است و ديده نمى‌شود، آن به معنى اسم مفعول (
ممحوقه) است،
امام (صلوات‌الله‌علیه)، علقه را محاق ناميده كه شكل و صورت
انسانی در آن
ممحوق، مخفى و ناپيدا است.
پنج مورد از این کلمه در نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محق»، ج۲، ص۹۶۴.
