• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

مَحْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: مَحْق (مفردات نهج البلاغه (جلد ۲))
مقالات مرتبط: محق (مفردات‌قرآن)، یَمْحَق (لغات‌قرآن).


مَحْق (به فتح میم و سکون حاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای نقصان تدريجى است. از مشتقات آن در نهج البلاغه اِنْمَحَقَ (به کسر الف و سکون نون) و اِمْتَحَقَ (به کسر الف و سکون میم) است. يعنى به تدريج تلف شد. پنج مورد از آن در نهج البلاغه آمده است.


مَحْق
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۴.    
[۲] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۲۳۴.    
به معنای نقصان تدريجى است. اِنْمَحَقَ و اِمْتَحَقَ، يعنى به تدريج تلف شد. راغب آن را ناقص كردن معنى نموده و قيد تدريج را ندارد و نيز به معنى از بين بردن، محو كردن و هلاک كردن آمده است.
[۳] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۱.    


حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عذاب‌هاى دنيوى فرموده: «وَ خَوَّفَهُمْ مِنْ سَطْوَتِهِ، وَ كَيْفَ مَحَقَ مَنْ مَحَقَ بِالْمَثُلاَتِ، وَ احْتَصَدَ مَنِ احْتَصَدَ بِالنَّقِمَاتِ.»
[۴] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۳، خطبه ۱۴۷.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۴۱، خطبه ۱۴۳.    
[۶] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۴، خطبه ۱۴۷.    
«خداوند مردم را از صولتش ترسانيد و بيان كرد كه چطور از بين برد آن كه را كه از بين برد با عقوبت‌هایى نظير هم، و درو كرد كسانى را كه درو كرد با نقمات و انتقامها.»
[۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۹، خطبه ۱۴۷.    
[۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۶.    
(شرح‌های خطبه:
[۹] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۹.    
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۶۶۷.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۶۸.    
[۱۲] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۰۳.    
)
به مصقلة بن هبیره كه به طرف معاویه فرار كرد نوشت: «وَ لاَ تُصلِحْ دُنْيَاكَ بِمَحْقِ دِينِكَ»
[۱۳] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۷۳، نامه ۴۳.    
[۱۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۷۶، نامه ۴۳.    
[۱۵] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۱۵، نامه ۴۳.    
«دنياى خودت را با از بين بردن دينت آباد مكن.»
[۱۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۹، نامه ۴۳.    
[۱۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۶.    
(شرح‌های نامه:
[۱۸] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۶.    
[۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۱۵۲.    
[۲۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۸۳.    
[۲۱] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۷۶.    
)
درباره انسان فرموده: «أَمْ هذَا الَّذِي أَنْشَأَهُ فِي ظُلُمَاتِ الاَْرْحَامِ ... نُطْفَةً دِفاقاً، وَ عَلَقَةً مِحَاقاً وَ جَنِيناً وَ رَاضِعاً...»
[۲۲] السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۵۸، خطبه ۸۲.    
[۲۳] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۴۱، خطبه ۸۱.    
[۲۴] صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۲، خطبه ۸۳.    
يعنى: «يا اين كه خداوند او را در ظلمات ارحام، نطفه ريخته شده، علقه بى‌شكل، جنین و شيرخوار آفريده است.»
[۲۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۵۷، خطبه ۸۳.    
[۲۶] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۵۲.    
(شرح‌های خطبه:
[۲۷] ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۵۶.    
[۲۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۴۲۷.    
[۲۹] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۰.    
[۳۰] ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۲۷۰.    
)
محاق به كسر اول آخر ماه و يا سه شب آخر ماه است، علت اين تسميه آن است ماه در آن سه شب مخفى است و ديده نمى‌شود، آن به معنى اسم مفعول (ممحوقه) است، امام (صلوات‌الله‌علیه)، علقه را محاق ناميده كه شكل و صورت انسانی در آن ممحوق، مخفى و ناپيدا است.

پنج مورد از این کلمه در نهج البلاغه آمده است.

۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۹۶۴.    
۲. ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۵، ص۲۳۴.    
۳. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۷۶۱.    
۴. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۱۳، خطبه ۱۴۷.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۴۱، خطبه ۱۴۳.    
۶. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۴، خطبه ۱۴۷.    
۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۹، خطبه ۱۴۷.    
۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۶.    
۹. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۹.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۶۶۷.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۶۸.    
۱۲. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۱۰۳.    
۱۳. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۶۷۳، نامه ۴۳.    
۱۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۷۶، نامه ۴۳.    
۱۵. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۱۵، نامه ۴۳.    
۱۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۴۹، نامه ۴۳.    
۱۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۶.    
۱۸. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۵۶.    
۱۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۰، ص۱۵۲.    
۲۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۸۳.    
۲۱. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۱۷۶.    
۲۲. ↑ السید الشریف الرضی، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۵۸، خطبه ۸۲.    
۲۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ص۱۴۱، خطبه ۸۱.    
۲۴. ↑ صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۱۲، خطبه ۸۳.    
۲۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۵۷، خطبه ۸۳.    
۲۶. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۵۲.    
۲۷. ↑ ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۵۶.    
۲۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۳، ص۴۲۷.    
۲۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۳۰.    
۳۰. ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۲۷۰.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محق»، ج۲، ص۹۶۴.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 147 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 82 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 43 نهج البلاغه
جعبه ابزار