موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین جلد هفتم (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب موسوعة تاريخ العراق بين احتلالين نوشته عباس عزّاوى محامى (متوفاى ۱۳۵۰)، پژوهشى است درباره حوادث و وقايع سياسى
عراق از زمان اشغال آن از سوى
مغولان تا پايان حاكميّت عثمانى‌ها و اشغال آن توسط
انگلیس.
![موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین ج 1]()
اين کتاب بر اساس اسناد و مدارک معتبر، حوادث را به صورت سال‌شمار و نيز بر اساس حكومت‌ها و حاكمان از سال ۶۵۶ تا ۱۳۳۵ هجرى بيان داشته است. اين اثر با سیاقی نو و بر اساس سنّت تاريخ‌نگارى با شيوه سال‌شمار، به بیان رويدادهاى مهم و وفيّات بزرگان پرداخته است. با اين تفاوت كه، از تحليل و تفصيل برخوردار است. نويسنده به مناسبت، وضعيّت عراق و شهرهاى آن را از حيث جغرافيايى، فرهنگى و اقتصادى بررسى كرده و با معرفى حاكمان و اميران آن، روابط سياسى عراق با ديگر كشورها و نيز خسارت‌هاى مالى و انسانى كه بر اساس اين اشغال‌گرى‌ها بر عراق تحميل شده، تبيين كرده است. اين پژوهش در هشت مجلّد، به ترتيب ذيل نگارش يافته است:
مجلد اوّل:
حکومت مغول (۶۵۶-۷۳۸ قمرى) (۱۲۵۸-۱۳۳۸ ميلادى)؛
مجلد دوّم:
حکومت حلایریان (۷۳۸-۸۱۴ قمرى) (۱۳۳۸-۱۴۱۱ ميلادى)؛
مجلد سوم: دوران
حکومت ترکمانان،
قراقویونلو و
آق‌قویونلو (۸۱۴-۹۴۱ قمرى) (۱۴۱۱-۱۵۳۴ ميلادى)؛
مجلد چهارم: دوره اوّل
حکومت عثمانی (۹۴۱-۱۰۴۹ قمرى) (۱۵۳۴-۱۶۳۹ ميلادى)؛
مجلد پنجم: دوره دوم حكومت عثمانى (۱۰۴۹-۱۱۶۳ قمرى) (۱۵۳۴-۱۶۳۹ ميلادى)؛
مجلد ششم: دوره
حکومت ممالیک (۱۱۶۳-۱۲۴۷ قمرى) (۱۷۵۰-۱۸۳۱ ميلادى)؛
مجلد هفتم: دوره سوم حكومت عثمانى (۱۲۴۷-۱۲۸۹ قمرى) (۱۸۳۱-۱۸۷۲ ميلادى)؛
مجلد هشتم: پايان حكومت عثمانى (۱۲۹۸-۱۳۳۵ قمرى)(۱۸۷۲-۱۹۱۷ ميلادى).
در جلد هفتم، حوادث تاریخی، تشکیلات اداری،
فرهنگ و
تمدن سرزمین
عراق در دوره حکومت عثمانی، در فاصله سال‌های ۱۲۴۷- ۱۲۸۹ هجری قمری (۱۸۳۱- ۱۸۷۲ میلادی) بررسی شده است. پس از انقراض فرمانروایی ممالیک (۱۲۴۷) حکومت به دست والیان عثمانی افتاد که اولین آنها «علیرضا
پاشا» (۱۲۴۷- ۱۲۵۸) بعد محمد
نجیب پاشا (۱۲۵۸- ۱۲۶۵) و بدجت
پاشا (۱۲۸۶- ۱۲۸۹ قمری) که از لجال سرشناس عثمانی بود، در این مجلد تا دوران او بازگو می‌شود.
این مجلد نیز با مقدمه و نقد و بررسی منابع (کتابشناسی) آغاز می‌گردد.
پس از مقدمه نویسنده به بررسی رویدادهای این دوران پرداخته است:
انقراض
حکومت عمادیه و پایان، واقعه محمره (
خرمشهر)، آغاز حرکت اصلاح و تجددخواهی در دولت عثمانی با فرمان گلخانه عبدالحمید در ۱۲۵۵ قمری (معروف به تنظیمات)، طغیان
آب دجله و
فرات و محاصره بغداد، تبدیل
تاریخ هجری به
میلادی، درخواست
انگلیس برای اجازه کشتیرانی در
فرات، شورش مردم
کربلا (واقعه کربلا)، وزارت
نجیب پاشا (۱۲۸۵) و اصلاحات او در امور دیوانی و مالی،
ظهور باب (
علی محمد شیرازی) و
فرقه بهائیت و در
ایران (۱۲۶۰)، تشکیل مجلس کبیر در بغداد بعد از فرمان گلخانه، جنگ روسیه، دولت عثمانی (۱۲۷۰)، توسعه کشاورزی، ورود کشتی‌های تجارتی برای حمل کالا بین بغداد و بصره، اقدامات «محمد رشید
پاشا» در زمان وزارت خود،
یهود در این دوران، نظر و بررسی کلی مؤلف نسبت به اقدامات محمد رشید
پاشا، عهد جدید و مدحت
پاشا در بغداد (پدر آزادگان- ۱۲۸۶)، اقدامات سیاسی و عمرانی او، تشکیلات اداری، تاسیس مدارس علمی و نظامی، راه اندازی نخستین چاپخانه به نام الولایة (صنعت چاپ)، انتشار نخستین روزنامه رسمی حکومتی به نام الزوراء، مدحت
پاشا و نظام جدید ولایت، ساختن بیمارستان، سفر
ناصرالدین شاه به بغداد و مذاکرات او در عراق و لایروبی و پاکسازی
دجله و فرات بعد از رویدادهای ۱۲۸۹ قمری، مولف تحت بحثی به عنوان بررسی‌ها کلی به مباحثی دولت عثمانی در این دوران، تشکیلات اداری (عناصر اداری: شامل وزراء، والی، معاون والی، یک مدیر برای امور خارجه، امور مالی،
سپاه و تشکیلات قضائی و فرهنگ، ارتباط با دولت‌های همجوار در این دوران، ارتباط با دول خارجی (بیگانه) می‌پردازد و در پایان نتیجه‌گیری درج شده است.
فهرست‌های
اعلام، اقوال، قبائل و فرق، اماکن و آثار، کتب، الفاظ غریبه و مهم و تصاویر به ترتیب
حروف الفباء تنظیم در ادامه آمده است و در پایان فهرست مطالب گنجانده شده است.
در پاورقی‌ها، آدرس آنچه از کتب در متن بازگو شده آمده است. اگر مطالبی در متن آمده و مؤلف دیده خواننده نیاز به اطلاعات بیشتری در این زمینه دارد، در پاورقی کتب مربوط معرفی شده است.
ویکی نور، برگرفته از مقاله «موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین جلد ۷»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۸/۳.
