منطق المشرقیین (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«منطق المشرقیین»، نوشته
شیخ الرئیس ، به
زبان عربی و در مورد پاره‌ای از مباحث
منطقی می‌باشد.
بو علی، در صدد بوده که در قبال یونانیان که غربی بوده‌اند،
حکمت مردم
مشرق زمین را
تنظیم و تکمیل نماید؛ از این رو دست به تصنیف کتابی زد در حکمت؛ به معنای عامش (شامل
منطق ،
الهیات ،
طبیعیات ،
ریاضیات ،
اخلاق و
سیاست ) و در آن نقاط ضعف
فلسفه یونانی و نقاط قوت
فلسفه شرقی را بیان نمود.
تاریخ تالیف این کتاب، حدودا بین سال‌های ۴۱۴ تا ۴۱۷ ق، بوده است.
کتاب، در باره مباحث منطق است، ولی ناتمام می‌باشد، بر اساس
تنظیمی که
ابن سینا در این کتاب دارد، بحث‌های باب تصورات به اتمام رسیده و بحث‌های باب
قضایا از ابتداء تا بحث
تناقض ، ادامه یافته است.
بو علی، پس از بیان انگیزه خویش از تالیف این کتاب و اهمیت آن، به شرح مطالب زیر می‌پردازد: ذکر
علوم و
تقسیم اولیه آنها به علومی که احکامشان موقت است و علومی که احکامشان همه گاهی است و تقسیم این دسته، به اصلی و فرعی و تقسیم علوم اصلی، به نظری و عملی و تقسیم هر کدام، به اقسامی؛ مقدمات
تصور ؛
لفظ مفرد و معنای مفرد؛
کلی و جزیی؛ معنای حمل کردن چیزی بر چیزی و شرط آن؛ اقسام دلالت لفظ بر معنا؛ انواع دلالت محمول بر موضوع؛ انواع دلالت بر ماهیت؛ مقومات شی ء؛ لازمات شی ء؛ عوارض غیر لازمه؛ لاحق
عام و خاص ؛ انواع ترکیب معنی‌هایی که در عموم و خصوص مختلفند؛ ترکیب حالات
محمولات با یک دیگر؛ انواع تعریف؛
حد ؛ امتحان محمول؛ امتحان عام؛ امتحان
ذاتی مقوم؛ امتحان
عرضی ؛ امتحان
جنس ؛ امتحان
فصل ؛ امتحان
خاصه مطلقه ؛ تعریف
اسم و کلمه و ادات و قول؛ انواع قضایا؛ تحقیق موضوع در
قضیه حملیه ؛ تحقیق محمول در قضیه حملیه؛ تحقیق اجزای قضیه حملیه؛ تحقیق ایجاب حملی؛ تحقیق سلب حملی؛ تحقیق کلی موجب در حملیات؛ تحقیق کلی سالب در حملیات؛
موجبه جزییه و
سالبه جزییه ؛ زوایدی که به قضایا ملحق می‌شوند؛ تحقیق مقدمه مطلقه؛ تحقیق مقدمه ممکنه؛
تناقض ؛ نقیض مطلقه عامه‌ای که موجبه کلیه باشد؛ نقیض مطلقه لازمه‌ای که موجبه کلیه باشد و...
کتاب منطق المشرقیین، در سال ۱۲۸۹ ش، برابر با ۱۹۱۰ م، همراه با کتاب دیگری در منطق، به قلم شیخ الرئیس و به صورت
نظم با نام «القصیدة المزدوجة»، در
قاهره چاپ شده و بعدا توسط
کتابخانه آیت الله العظمی نجفی مرعشی ، تجدید چاپ گردیده است. البته این کتاب، ناقص است و فقط شامل بحث‌های تصورات و بحث‌های قضایا تا بحث نقیض می‌باشد.
نرم افزار حکیم بوعلی
سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
