مقدمه وجوب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مقدمه وجوب، مقدمه دخیل در
وجوب ذی المقدمه است.
مقدمه وجوب، مقدمه‌ای است که وجوب ذی المقدمه به آن بستگی دارد؛ یعنی تا مقدمه موجود نگردد، ذی المقدمه اتصاف به وجوب پیدا نمی‌کند؛ برخلاف
مقدمه وجود که اتصاف ذی المقدمه به وجوب، به آن بستگی ندارد، ولی وجود ذی المقدمه در خارج بر آن متوقف است؛ برای مثال،
استطاعت نسبت به
حج ، مقدمه و شرط وجوب محسوب می‌گردد و تا مکلف تمکن مالی خاص (استطاعت) پیدا نکند حج بر او
واجب نمی‌گردد. هم چنین،
عقل ،
قدرت و
بلوغ که
شرایط عامه تکلیف می‌باشد، نسبت به همه واجبات، مقدمه وجوب محسوب می‌گردد و
تکلیف وجوبی متوجه شخص غیر عاقل، غیر
قادر و غیر
بالغ نمی‌گردد.
اصولیون، مقدمه وجوب را از بحث
ملازمه بین مقدمه و ذی المقدمه از جهت
حکم شرعی خارج می‌دانند، زیرا پیش از این که مقدمه وجوب تحقق پیدا کند، ذی المقدمه وجوبی ندارد تا بحث شود که آیا حکم وجوب ذی المقدمه به مقدمات سرایت می‌کند یا نه، و پس از تحقق مقدمه وجوب، ذی المقدمه
واجب می‌گردد و سخن گفتن از سرایت وجوب از واجب به مقدمات،
تحصیل حاصل است.
واجب را نسبت به مقدمات وجوب،
واجب مشروط گویند. درباره واجب مشروط دو دیدگاه وجود دارد:
۱. دیدگاه مشهور، که اصل وجوب را به حصول مقدمات وجوب مشروط دانسته و معتقد است تا زمانی که این مقدمات و شروط، حاصل نشود، وجوب و تکلیفی در کار نیست؛
۲. دیدگاه مرحوم «
شیخ انصاری »، که اصل وجوب را مشروط نمی‌داند، بلکه آن را
مطلق شمرده و این شرایط را، شرایط واجب دانسته و آنها را دو قسم می‌کند:
ا) شرایطی که مفروض الحصول و التحقق می‌باشد؛ یعنی اگر خودبه خود حاصل شد، انجام
ذی المقدمه واجب می‌گردد، مانند: فرا رسیدن وقت نسبت به
نماز.
ب) شرایطی که بر مکلف لازم است آنها را تحصیل کند، مانند: وضو نسبت به نماز، یا پیمودن راه نسبت به
حج.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۷۸۵، برگرفته از مقاله «مقدمه وجوب».
