مغالطه تألیف قیاسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مغالطه تألیف قیاسی، یکی از اقسام
مغالطه معنوی تالیف قضایا است.
مغالطه معنوی یا مغالطه در ترکیب و تالیف قضایا است و یا
مغالطه در اجزای قضیه. و
مغالطه تالیف قضایا، یا مغالطه تالیف قیاسی است و یا
مغالطه جمع مسائل در یک مسئله.
مغالطه تالیف قیاسی، مغالطه‌ای است که یا در ترکیب مقدمات آن خللی وارد شده است، و این خلل معلول بی‌توجهی به قواعد و قوانین تالیف قیاس است، یا در مقایسه مقدمات با نتیجه، خللی وارد شده است. در صورت دوم یا نتیجه عینا یکی از مقدمات است و یا نتیجه، مطلوب
قیاس نیست. "اغلاط معنوی تالیف قیاسی" و "غلط تالیف قیاسی" مترادف‌های مغالطه تالیف قیاسی هستند.
مغالطه تالیف قیاسی سه قسم است:
مغالطه‌ای است که به اعتبار نتیجه نباشد، بلکه یا مغالطه در
صورت قیاس است؛ به این نحو که هیئت قیاس عقیم باشد، مثل: "انسان حیوان است و حیوان
جنس است"، و یا در ماده آن است؛ به این نحو که به سبب غفلت از شرطی از شرایط، از حالت انتاج منحرف شود.
مغالطه‌ای است که به اعتبار نتیجه باشد؛ به این جهت که از مقدمات، قضیه‌ای غیر از خود آن‌ها لازم نمی‌آید، و یا اگر لازم بیاید چیزی غیر از مطلوب است. نوع اول را در
قیاس مستقیم، "مصادره بر مطلوب اول" گویند.
وجه نام‌گذاری، این است که تشکیل قیاسی که نتیجه مطلوب از آن به دست نیاید، عبارت است از علت قرار دادن چیزی؛ برای رسیدن به مطلوب؛ که علت نیست، زیرا قیاس، علت نتیجه است. مانند فلانی با تدبیر است و هر کس با تدبیر باشد، و تقدیر با تدبیر وی موافق آید، بر مطلوب خویش فائق گردد. در این مثال تدبیر به تنهایی علت برای وصول به مطلوب نیست، بلکه به انضمام به تقدیر چنین است، پس غیر علت به جای علت اخذ شده است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مغالطه تألیف قیاسی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۲۰.
