مدرسه بنفشه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مدرسه بَنَفشه، از
مدارس حنبلی بغداد در
سده ششم و هفتم بوده است.
این
مدرسه در اصل
خانه نظام الدین ابونصر معروف به ابن جَهیر (متوفی ۵۴۹)،
وزیر مقتفی عباسی ، بود که در
محله اَزَج یا باب الازَج، در
ساحل شرقی
دجله ، قرار داشت.
بنفشه (
متوفی ۵۹۸) از
کنیزکان مُستضی (حک: ۵۶۶ ـ ۵۷۵)، پس از خرید این خانه آن را به صورت مدرسه درآورد و
املاکی بر آن
وقف کرد، و ازاین‌رو این محل بنفشه و نیز احتمالاً به دلیل مجاورت با ساحل (شاطی ء)، شاطئیّه، نامیده شد.
اداره مدرسه را ابتدا ابوجعفر بن صباغ برعهده گرفت، اما کمی بعد بنفشه
تدریس و
تولیت مدرسه را به
ابوالفرج عبدالرحمان بن جوزی (متوفی ۵۹۷)
مورخ و
فقیه حنبلی سپرد.
به نوشته
ابن جوزی در ذکر
وقایع ۵۷۰، در ۲۵
شعبان ، «
وقفنامه مدرسه در حضور
قاضی القضات و
حاجب و سایر
مقامات دستگاه
خلافت ، خوانده شد و
خلعت تدریس بر من پوشاندند و من در حضور
فقها و حدود پنجاه هزار تن از اهالی
بغداد به تدریس برخاستم».
ابن جوزی تا ۵۹۰ که به دستور ابن القصّاب وزیر دستگیر و
تبعید شد، عهده دار اداره مدرسه بنفشه بوده است.
در
رمضان سال بعد، متن وقفنامه
بانی مدرسه، متضمّن اختصاص آن به
پیروان مذهب احمد بن حنبل و واگذاری امر تدریس به ابن جوزی، بر دیوار آجری مدرسه نوشته شد.
دیگر
مدرسان بنفشه عبارت بودند از: قاضی القضات عمادالدین ابوصالح نصر بن عبدالقادر جیلی حنبلی (متوفی ۶۳۳) که در مدرسه جدّش شیخ عبدالقادر نیز تدریس می‌کرد
و تاج الدین عبدالکریم بن محیی الدین ابن جوزی، که علاوه بر تدریس،
حسبه بغداد را نیز بر عهده داشت. در ۶۵۶،
سپاهیان مغول او را، که کمتر از بیست سال داشت، همراه پدرش به
قتل رساندند.
از وضع این مدرسه پس از
حمله مغول اطلاعی در دست نیست.
(۱) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، حیدرآباد دکن ۱۳۵۷ـ۱۳۵۹ .
(۲) ابن فُوَطی، تلخیص مجمع الا´داب فی معجم الالقاب، جزء ۴، قسم ۲، چاپ مصطفی جواد، دمشق ۱۹۶۳ .
(۳) سبط ابن جوزی، مرآة الزمان فی تاریخ الاعیان، ج ۸، حیدرآباد دکن ۱۳۷۰/ ۱۹۵۱ .
(۴) ناجی معروف، تاریخ علماء المستنصریّة، بغداد ۱۳۸۴/۱۹۶۵ .
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « مدرسه بنفشه»، شماره۱۸۸۵.
