• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

محمد (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: محمد (مفردات‌نهج‌البلاغه)
مقالات مرتبط: مُحَمَّد (مفردات‌قرآن)، مُحَمَّد (لغات‌قرآن)، حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلّم).


مُحَمَّد (به ضم میم، فتح حاء، تشدید و فتح میم) از واژگان نهج‌البلاغه نام مبارک حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است.
محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حدود سى بار در نهج‌البلاغه به كار رفته است.
سه بار «محمد بن‌ ابی‌بکر» و يک‌بار «ابومحمد» كه منظور طلحه است.
لفظ «احمد» به صورت اسم در «نهج» نيامده است نه راجع به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نه راجع به ديگران، فقط «احمد» اسم تفصيل و آن هم يک‌بار آمده است.


مُحَمَّد
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۰۲.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۲۵۶.    
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۰.    
نام مبارک حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است.
محمده به معناى حمد و جمع آن محامد است.
راغب گوید: محمود آن است که ستوده شود، محمّد آن است که خصال پسندیده‌اش بسیار باشد.
[۴] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۲۵۶.    

جوهری گوید: «المحمّد: الَّذی کثرت خصاله المحمودة.»
[۵] جوهری، ابونصر، صحاح تاج اللغة، ج۲، ص۴۶۶.    
اقرب الموارد نیز عین این جمله را دارد.
[۶] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۷۱۷.    


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - مَحْمَدَةُ - خطبه ۱۴۲ (ریا)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) درباره ریا می‌فرمایند:
«وَ لَيْسَ لِواضِعِ الْمَعْروفِ في غَيْرِ حَقِّهِ، وَ عِنْدَ غَيْرِ أَهْلِهِ، مِنَ الْحَظِّ فيما أَتى إِلاّ مَحْمَدَةُ اللِّئامِ، وَ ثناءُ الاَْشْرارِ، وَ مَقالَةُ الْجُهّالِ.»
[۷] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۰۶، خطبه ۱۴۲.    
[۸] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۳۳، خطبه ۱۳۸.    
[۹] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۹۸، خطبه ۱۴۲.    

«كسى كه نيكى را در غير موردش، و نزد غير اهلش قرار مى‌دهد، بهره‌اى جز ستايش لئيمان و ثناخوانى اشرار و گفتار (چاپلوسانه) جاهلان ندارد.»
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹۹، خطبه ۱۴۲.    
[۱۱] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۴.    

(شرح های خطبه:
[۱۲] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۵.    
[۱۳] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۵۷۳.    
[۱۴] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۴۰۰.    
[۱۵] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۷۴.    
)


۲.۲ - أَبو مُحَمَّد - خطبه ۲۱۸ (درباره طلحه)

وقتی در روز جنگ جمل از كنار كشته طلحة بن عبداللّه و عبدالرّحمن بن عتّاب بن اسید عبور كرد فرمود:
«لَقَدْ أَصْبَحَ أَبو مُحَمَّد بِهذا الْمَكانِ غَريباً! أَما وَ اللهِ لَقَدْ كَنْتُ أَكْرَهُ أَنْ تَكُونَ قُرَيْشٌ قَتْلَى تَحْتَ بُطُونِ الْكَواكِبِ.»
[۱۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳۳، خطبه ۲۱۸.    
[۱۷] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۲۹، خطبه ۲۱۴.    
[۱۸] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۳۷، خطبه ۲۱۹.    

«ابومحمّد در اين مكان غريب مانده است! سوگند به خدا من نمى‌خواستم قریش در زير اين آسمان كشته افتاده باشند.»
[۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۲۷، خطبه ۲۱۹.    
[۲۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۷.    

(شرح های خطبه:
[۲۱] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۸.    
[۲۲] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۲۸۹.    
[۲۳] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۸۳.    
[۲۴] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۲۳.    
)


۲.۳ - أَحْمَدُ - حکمت ۴۳۶ (اهمیت زکات)

در سخنى كه بين او و مردى به نام غالب بن صعصعه، پدر فرزدق رد و بدل شد چنين حضرت فرمود:
«ما فَعَلَتْ إِبِلُكَ الْكَثيرَةُ؟ قَالَ: دَغْذَغَتْهَا الْحُقوقُ يَا أَميرَ الْمُؤْمِنينَ. فقال عليه السلام: ذلِكَ أَحْمَدُ سُبُلِها.»
[۲۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۶.    
[۲۶] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۵۹، حکمت ۴۶۶.    
[۲۷] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۴، حکمت ۴۴۶.    

«شتران فراوانت چه شدند؟ عرض كرد اى اميرمؤمنان! حقوق واجب (زکات) آن‌ها را پراكنده ساخت! امام فرمود: اين بهترين راه مصرف آن‌ها بود.»
[۲۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۹، حکمت ۴۶۶.    
[۲۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۱.    

(شرح های حکمت:
[۳۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۱.    
[۳۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۵۳۲.    
[۳۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۱۸.    
[۳۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۹۶.    
)


محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حدود سى بار در «نهج البلاغه» به كار رفته است و نيز سه بار «محمد بن ابى‌بكر» و يک‌بار «ابو محمد» كه منظور طلحه است.
[۳۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۰۶، خطبه ۱۴۲.    
[۳۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳۳، خطبه ۲۱۸.    
[۳۶] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۶.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۳۰۲.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۲۵۶.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۰.    
۴. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۲۵۶.    
۵. ↑ جوهری، ابونصر، صحاح تاج اللغة، ج۲، ص۴۶۶.    
۶. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۷۱۷.    
۷. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۰۶، خطبه ۱۴۲.    
۸. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۳۳، خطبه ۱۳۸.    
۹. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۹۸، خطبه ۱۴۲.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹۹، خطبه ۱۴۲.    
۱۱. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۴.    
۱۲. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۳۵.    
۱۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۵۷۳.    
۱۴. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۸، ص۴۰۰.    
۱۵. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۷۴.    
۱۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳۳، خطبه ۲۱۸.    
۱۷. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۲۲۹، خطبه ۲۱۴.    
۱۸. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۳۷، خطبه ۲۱۹.    
۱۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۲۷، خطبه ۲۱۹.    
۲۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۷.    
۲۱. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۹۸.    
۲۲. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۲۸۹.    
۲۳. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۸۳.    
۲۴. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۱۲۳.    
۲۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۶.    
۲۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۵۹، حکمت ۴۶۶.    
۲۷. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۵۴، حکمت ۴۴۶.    
۲۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۴۹، حکمت ۴۶۶.    
۲۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۱.    
۳۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۷۱.    
۳۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۵، ص۵۳۲.    
۳۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۵۱۸.    
۳۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۹۶.    
۳۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۰۶، خطبه ۱۴۲.    
۳۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳۳، خطبه ۲۱۸.    
۳۶. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۸۷، حکمت ۴۳۶.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «محمد»، ج۱، ص۳۰۲.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 436 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 142 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 218 نهج البلاغه
جعبه ابزار