• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قِصاص (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قِصاص
مقالات مرتبط: قصاص.


قِصاص به معنای عمل مقابله به مثل در جنایات عمدی است.
از احکام قصاص در بابی مستقل تحت همین عنوان به تفصیل سخن گفته‌اند.


قصاص در لغت از «قَصّ اثَرَهُ‌» به معنای درپی او رفت و در اصطلاح همان است که در شناسه آمده است و از آنجا که قصاص کننده، جنایت انجام گرفته توسط جانی را پی می‌گیرد و همانند آن را با وی انجام می‌دهد، به عمل او قصاص گفته شده است.
[۱] نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۴۲، ص۷.    


قصاص در یک نگاه کلی به قصاص نفس و قصاص طَرَف تقسیم می‌شود. در اینجا به احکام کلی قصاص، صرف نظر از احکام هر قسم، پرداخته می‌شود.

مشروعیت قصاص در شریعت مقدس و احکام کلی آن به اجمال، با صراحت در آیات متعدد قرآن کریم بیان شده است، چنان‌که روایات بسیاری در تبیین احکام آن وارد شده است.
[۲] نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۴۲، ص۷.    

از جمله آیات (وَ لَکُمْ فِی اَلْقِصٰاصِ حَیٰاةٌ یٰا اُولِی اَلْاَلْبٰابِ) ‌، «برای شما در قصاص، زندگانی است‌ای خردمندان»
[۳] بقره/سوره۲، آیه۱۷۹.    
است. در این آیه شریفه، خداوند قصاص را ضامن حیات انسان‌ها و جامعه بشری بر شمرده است، زیرا حکم قصاص، افراد را از ارتکاب جنایت قتل و هر نوع آسیب رساندن به انسانهای بی‌گناه باز می‌دارد.

سبب ثبوت قصاص، جنایت عمدی است بنابراین، در جنایت غیر عمدی دیه ثابت می‌شود. بنابر قول مشهور، سرایت جنایت نیز ضمان آور و در آن قصاص ثابت است، مانند آنکه جانی، انگشت دست مسلمانی را به عمد قطع کند و بر اثر آن کف دست او نیز آسیب ببیند و از بین رود. در این صورت، قصاص در کف دست جانی ثابت می‌شود.

آیا اجرای قصاص در موارد ثبوت آن، منوط به اجازه و نظر حاکم شرع است یا نه‌؟ مسئله محل اختلاف است. قول دوم به اکثر فقها نسبت داده شده است.
[۴] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۲۹.    
[۵] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۲۸۶-۲۸۸.    
بنابر قول نخست، اگر کسی بدون اذن حاکم مبادرت به قصاص کند، تعزیر می‌شود.

به قول مشهور، اجرت اقامۀ قصاص از بیت المال پرداخت می‌شود.
[۶] شیخ طوسی، الخلاف، ج۵، ص۲۰۵.    
[۷] ابن ادریس، محمد بن منصور، کتاب السرائر، ج۳، ص۴۱۴.    
[۸] صیمری، مفلح بن حسن، تلخیص الخلاف، ج۳، ص۱۵۸.    
[۹] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۳۶.    
[۱۰] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۳۰۰.    
در صورت عدم امکان پرداخت اجرت از بیت المال، آیا اجرت اجرای قصاص بر عهده قصاص کننده (ولی دم در قصاص نفس و مجنیّ علیه در قصاص طرف) است یا بر عهدۀ جانی‌؟ مسئله محل اختلاف است.
[۱۱] شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۳۶.    
[۱۲] نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۳۰۰.    

آیا جانی برای کاهش احساس درد هنگام قصاص، می‌تواند قبل از اجرای حکم، از داروهای بی حس کننده استفاده کند یا نه‌؟ مسئله اختلافی است.
[۱۳] مرعشی نجفی، سیدشهاب‌الدین، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، ج۳، ص۱۳۸.
[۱۴] موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۲۹، ص۱۴.    
[۱۵] صدر، سیدمحمد، ماوراء الفقه، ج۹، ص۱۲۶.
[۱۶] بهجت، محمدتقی، استفتائات، ج۴، ص۴۷۶.
[۱۷] صافی گلپایگانی، لطف‌الله، جامع الاحکام، ج۲، ص۳۶۹.
[۱۸] فصل‌نامه تخصصی فقه اهل بیت (علیهم‌السّلام)، مجلة فقه اهل البیت، شماره ۱۷/۱۳.

آیا قصاص در موارد وجود شبهه ساقط است یا نه‌؟ اختلاف است.
حق قصاص از حقوق الناس و قابل اسقاط و نیز قابل نقل و انتقال از راه ارث است.

۱. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۴۲، ص۷.    
۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج۴۲، ص۷.    
۳. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۷۹.    
۴. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۲۹.    
۵. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۲۸۶-۲۸۸.    
۶. ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ج۵، ص۲۰۵.    
۷. ↑ ابن ادریس، محمد بن منصور، کتاب السرائر، ج۳، ص۴۱۴.    
۸. ↑ صیمری، مفلح بن حسن، تلخیص الخلاف، ج۳، ص۱۵۸.    
۹. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۳۶.    
۱۰. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۳۰۰.    
۱۱. ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ج۱۵، ص۲۳۶.    
۱۲. ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۴۲، ص۳۰۰.    
۱۳. ↑ مرعشی نجفی، سیدشهاب‌الدین، القصاص علی ضوء القرآن و السنة، ج۳، ص۱۳۸.
۱۴. ↑ موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی، مهذب الاحکام، ج۲۹، ص۱۴.    
۱۵. ↑ صدر، سیدمحمد، ماوراء الفقه، ج۹، ص۱۲۶.
۱۶. ↑ بهجت، محمدتقی، استفتائات، ج۴، ص۴۷۶.
۱۷. ↑ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، جامع الاحکام، ج۲، ص۳۶۹.
۱۸. ↑ فصل‌نامه تخصصی فقه اهل بیت (علیهم‌السّلام)، مجلة فقه اهل البیت، شماره ۱۷/۱۳.


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۶، ص۵۹۷.    


رده‌های این صفحه : قصاص
جعبه ابزار