قَول سَدید (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قَول سَدید:
(وَ قولوا قَوْلا سَديداً) قَول سَدید به معنى «گفتار محكم و استوار» و خلل‌ناپذير و موافق حق و واقع است، سخنى است كه همچون يک سد محكم جلو امواج فساد و باطل را مى‌گيرد و اگر بعضى از مفسران آن را به معنى «صواب» و بعضى به معنى «خالص بودن از كذب و لغو» يا «هماهنگ بودن ظاهر و باطن» و يا «صلاح و رشاد» و مانند آن تفسير كرده‌اند همه به معنى جامع فوق برمى‌گردد. آيه مورد بحث، مومنان را به «قول سديد» و گفتار حق سفارش مى‌كند، آيه بعد نتيجه «قول سديد» و سخن حق را چنين بيان مى‌فرمايد: «
خداوند به‌خاطر تقوا و گفتار حق، اعمال شما را اصلاح مى‌كند و گناهان شما را مى‌بخشد...»
در حقيقت تقوا پايه اصلاح زبان و سرچشمه گفتار حق است و گفتار حق يكى از عوامل موثر اصلاح اعمال و اصلاح اعمال سبب آمرزش گناهان است، چراكه
(... إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ...) «اعمال نيک، گناهان را از بين مى‌برند.»
علماى اخلاق گفته‌اند: زبان پربركت‌ترين عضو بدن و موثرترين وسيله طاعت و هدايت و اصلاح است و در عين حال خطرناک‌ترين و پرگناه‌ترين عضو بدن محسوب مى‌شود تا آنجا كه حدود سى گناه كبيره از همين عضو كوچک صادر مى‌شود. در حديثى از
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) مى‌خوانيم:«ايمان هيچ بنده‌اى از بندگان خدا به راستى نمى‌گرايد مگر اين‌كه قلبش مستقيم شود و قلبش مستقيم نمى‌شود مگر اين‌كه زبانش درست شود.»
جالب اين كه در حديث ديگرى از
امام سجّاد (علیه‌السلام) آمده است كه «زبان هر انسانى همه روز صبح از اعضاى ديگر احوال‌پرسى مى‌كند و مى‌گويد:
«كيفَ اصْبَحتم؟» چگونه صبح كرديد؟ همه آ‌نها در پاسخ اين اظهار محبت زبان مى‌گويند: حال ما خوب است اگر تو بگذارى! سپس اضافه مى‌كنند: تو را به خدا سوگند ما را رعايت كن (چراكه) ما به‌وسيله تو ثواب مى‌بينيم و يا مجازات مى‌شويم.»
در اين زمينه روايات بسيار است كه همگى حاكى از اهميّت فوق‌العاده نقش زبان و اصلاح آن در اصلاح اخلاق و تهذيب نفوس انسانى است و به همين دليل در حديثى مى‌خوانيم: «هرگز پيامبر بر منبرش ننشست مگر اين‌كه اين آيه را تلاوت فرمود: اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد تقواى الهى را پيشه كنيد و سخن حق و درست بگوييد.»
به موردی از کاربرد
قَول سَدید در
قرآن، اشاره می‌شود:
(يا أَيُّها الَّذينَ آمَنوا اتَّقوا اللَّهَ وَ قولوا قَوْلا سَديدا) «اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد تقواى الهى پيشه كنيد و سخن حق و درست بگوييد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
كلمه سديد از ماده سداد است، كه به معناى اصابت رأى و داشتن رشاد است و بنابراين، قول سديد، عبارت است از كلامى كه هم مطابق با واقع باشد و هم لغو نباشد و يا اگر فايده دارد، فايده‌اش چون سخن‌چينى و امثال آن، غير مشروع نباشد. پس بر مومن لازم است كه به راستى آن‌چه مى‌گويد مطمئن باشد و نيز گفتار خود را بيازمايد كه لغو و يا مايه افساد نباشد.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قَول سَدید»، ج۳، ص۷۸۲-۷۸۳.
