قول زور (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قول زور:
(وَ اجْتَنِبوا قَوْلَ الزّورِ) قول زور به معنى «سخن باطل و بى‌اساس» است. در پايان آيه مورد بحث، دو دستور مهم ديگر در رابطه با مراسم حج و مبارزه با سنت‌هاى جاهليت بيان شده، يكى اين كه مى‌گويد: «از پليدی‌ها، از بت‌ها اجتناب كنيد» و دستور دوم اين كه: «از سخن باطل و بى‌اساس بپرهيزيد.» بعضى از مفسران اين را اشاره به كيفيت «لبيک» گفتن مشركان در مراسم حج در جاهليت دانسته‌اند، زيرا آن‌ها «لبيک» را كه آيينه تمام نماى
توحید و يگانه‌پرستى است آن‌چنان تحريف كرده بودند كه مشتمل بر زننده‌ترين تعبيرات شرک‌آلود شده بود، مى‌گفتند:
لَبَّيكَ لاٰ شَريكَ لَكَ، اِلاّٰ شَريكاً هوَ لَكَ! تَمْلِكُهُ وَ ما مَلَكَ. «دعوتت را اجابت كرديم و به سويت آمديم، اى خدايى كه شريكى ندارى، جز شريكى كه مخصوص تو است، تو مالک او و هرچه او در اختيار دارد هستى».
اين جمله مستقيماً سخنى باطل و بيهوده بوده و مصداق قول زور است كه در اصل به معنى سخن دروغ و باطل و خارج از حد اعتدال مى‌باشد. با اين‌حال، توجه آيه به اعمال مشركان در عصر جاهليت در مراسم حج، مانع از كلى بودن مفهوم آن‌كه پرهيز از هرگونه بت در هر شكل و صورت و پرهيز از هر گفتار باطل به هر نوع و كيفيت است نمى‌باشد. لذا در بعضى از روايات، جمله «قول الزور» تفسير به «خوانندگى حرام» (غنا) و «شهادت به باطل» شده است كه در واقع از قبيل بيان بعضى از افراد اين كلى مى‌باشد، نه به معنى انحصار مفهوم آيه در خصوص اين امور. در حديثى از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مى‌خوانيم: روزى حضرت برخاست و در ميان مردم
خطبه خواند و در ضمن آن فرمود: «اى مردم شهادت به باطل هم‌طراز شرک به
خدا است»، سپس آيه مورد بحث را تلاوت فرمود. اين حديث، اشاره به وسعت مفهوم اين آيه است.
به موردی از کاربرد
قول زور در قرآن، اشاره می‌شود:
(ذَلِكَ وَ مَن يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ عِندَ رَبِّهِ وَ أُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعامُ إِلّا ما يُتْلى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبوا قَوْلَ الزّورِ) (
مناسک حج، اين است و هركس آن‌چه را خدا حرمت بخشيده بزرگ دارد، نزد پروردگارش براى او بهتر است و چهارپايان براى شما حلال شده، مگر آن‌چه ممنوع بودنش بر شما خوانده مى‌شود. از پليدى بت‌ها اجتناب كنيد و از سخن باطل بپرهيزيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
اجتناب از اوثان و اجتناب از سخن باطل هر چند كه از مصاديق تعظيم
(حُرُماتِ اللَّهِ) است و به همين جهت آن را بر جمله
(وَ مَن يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ ...) تفريع كرده و فرموده:
(فَاجْتَنِبوا...) ليكن نامبردن اين دو تا از ميان همه محرمات و حرمات خدا در سياق آيات حج جز براى اين نبوده كه در عمل حج اين دو تا مورد ابتلاى آن روز بوده و مشركين درباره تقرب به بت‌ها و قربانى كردن براى آن‌ها و به نام آن‌ها اصرار مى‌ورزيدند. با اين بيان روشن شد كه جمله
(فَاجْتَنِبوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثانِ وَ اجْتَنِبوا قَوْلَ الزّورِ) نهى عامى است از تقرب به بت‌ها و قول باطل كه در مورد خاص حج به كار رفته و به همين جهت بوده كه با فاى تفريع آمده است.
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «قول زور»، ج۳، ص۷۸۳-۷۸۴.
