قرائت عاصم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرائت عاصم، بیان ویژگی‌ها، اصول و روش قرائت
عاصم به عنوان یکی از قاریان هفتگانه است.
یکی از قرائات سبع، قرائت عاصم است.
ابوبکر عاصم
بن ابی النجود
بن بهدله مولی بنی خزیمه (م ۱۲۷ ق) از قرای طبقه سوم، از مردم
کوفه، شیعی و از قرای معروف هفتگانه است.
وی
قرآن را بر
ابوعبدالرحمان بن حبیب سلم ی شیعی (یکی از یاران
امیرمؤمنان علی علیه
السّلام ) و نیز بر
زر بن حبیش و
ابوعمرو شیبانی قرائت کرد.
ابوعبدالرحمان سلمی (استاد قرائت عاصم) تمام قرآن را بر
حضرت علی علیه
السّلام قرائت کرد. بنابراین عاصم با یک واسطه، راوی قرائت امیرمؤمنان علیه
السّلام است؛ لذا گفته‌اند فصیح‌ترین قرائت‌ها، قرائت عاصم است.
عاصم از دیدگاه
دانشمندان شیعی و نیز علمای
اهل سنت شخصیتی بارز و باتقوا، ثقة و مورد اعتماد در قرائت است و می‌توان وی را جامع فصاحت و
قرائت صحیح و تجوید معرفی کرد. می‌گویند قرآن را با صدای خوشی قرائت می‌کرد.
گروه بی شماری با واسطه و بدون واسطه، قرائت عاصم را روایت کرده‌اند که عبارتند از:
ابان بن تغلب شیعی؛
ابان بن یزید عطار؛
حفص بن سلیمان؛
حماد بن سلمه؛
حماد بن یزید؛
سلیمان بن مهران اعمشی؛
ابوبکر بن عیاش؛
ضحاک بن میمون؛
ابوعمرو بن علاء؛
خلیل بن احمد؛
حمزة بن حبیب. همچنین عده دیگری تمام یا قسمتی از قرائات عاصم را روایت کرده‌اند.
در این جمع، دو نفر به نام‌های حفص و ابوبکر
بن عیاش شهرت بیشتری دارند که می‌گویند این دو نفر قرائت عاصم را بدون واسطه از خود وی روایت کرده‌اند.
ابوعمر حفص
بن سلیمان بن مغیره بزاز اسدی کوفی (۹۰ - ۱۸۰ق) مشهور به حفص را ربیب (فرزند همسر) عاصم می‌دانند. حفص، قرائت
قرآن را پنج
آیه پنج آیه مانند کودکی که قرآن را از استاد خود می‌آموزد، از عاصم فرا گرفت.
زنجانی می‌نویسد: «حفص مردی عالم و عامل و آگاه‌ترین اصحاب به قرائت وی بوده است». چنان که
ابن معین می‌گوید، روایت و نقل صحیح قرائت عاصم را حفص انجام داده است.
گرچه آرا و نظریات علما درباره حفص دچار نوعی اضطراب و تردید است، ولی در امر قرائت، فردی مورد اعتماد و براساس شواهد فراوان، شخصیتی مقبول و پذیرفته شده است.
ابوبکر شعبة
بن عیاش اسدی کوفی (۹۵ - ۱۹۳ق) قرآن را سه بار بر عاصم خواند و بر
عطاء بن سائب و
اسلم منقری و
عمر عرضه کرد. ابوبکر از پیشوایان اهل سنت بود و حدود هفت سال پیش از مرگش سمت اقراء و بررسی قرائت دیگران را رها کرد؛ در عین حال، عالمی عامل و دانشمندی بزرگ بود.
به گفته
احمد حنبل : ابوبکر مردی قابل اعتماد در حدیث بود؛ اما گاهی دچار اشتباه می‌شد.
ابن سعید او را مردی راستین و عارف به
حدیث؛ ولی دچار لغزش زیاد دانسته است. و به عقیده
یعقوب بن شیبه در حدیث ابوبکر اضطراب وجود دارد.
اعتدال در ادغام:
ادغام در قرائت عاصم کوفی، محدود به
ادغام صغیر است و در قرائت او
ادغام کبیر وجود ندارد. ادغام صغیر نیز محدود به ادغام متماثلین یا متجانسین و متقاربین است.
احتراز از
اماله: در قرائت عاصم تقریبا اماله وجود ندارد. تنها یک مورد اماله «الف» در قرائت وی هست: «مجریها»
که به اماله بینابین قرائت کرده است.
پرهیز از سکت: در سراسر
قرآن از عاصم کوفی تنها چهار مورد سکت روایت شده است:
الف) (عوجا قیما)
؛
ب) (من مرقدنا هذا)
؛
ج) (من راق)
؛
د) (بل ران).
تحقیق همزه: تمام همزه‌های مفرده و مزدوجه در قرائت عاصم، به تحقیق قرائت شده‌اند. دو کلمه «کفوا» و «هزوا» از این قاعده مستثنا و یک مورد هم به قرائت تسهیل است؛ یعنی کلمه «ءاعجمی» که همزه دوم را به تسهیل قرائت کرده است.
وقف: عاصم کوفی بر طبق مرسوم
مصحف، هنگام وقف بر کلمات قرآنی، وقف می‌کند.
مد: مدهای منفصل و متصل را مانند
ابن عامر و
کسائی به طور یکسان به توسط قرائت کرده است.
عاصم میان دو
سوره (یعنی در پایان هر سوره و آغاز سوره بعد) «بسم الله الرحمن الرحیم» را تلاوت می‌کرد و قرائت وی در این گونه موارد به سه صورت وقف، وصل و سکت نقل شده است.
شیوه قرائت عاصم کوفی را
ترتیل آرام و پیوسته، اما نه بی حال و سست، بلکه توام با طنین و آهنگ وصف کرده‌اند. عاصم به همزه‌ها و مدها عنایت داشت و محکم و استوار قرائت می‌کرد و
فصاحت و اتقان و تحریر و تجوید را یکجا جمع کرده بود.
همچنین وی از همه
قرای سبعه و راویان مشهورشان به حسن صوت و تجوید در قرائت مشهورتر است.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «قرائت عاصم».
