قاعدتان فقهیتان (جعفر سبحانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«قاعدتان فقهیتان (اللاضرر و الرضاع)»، تقریرات درس استاد
جعفر سبحانی ، به قلم
حسن مکی عاملی، به
زبان عربی است. در ابتدای اثر، تقریض استاد سبحانی بر تایید مطالب کتاب آمده است.
کتاب، متشکل از یک مقدمه و دو رساله است. رساله اول، در دو بخش کلی تنظیم شده که بخش اول، مختصر و بخش دوم، مفصل است. رساله دوم، نیز مشتمل بر یک مقدمه تفصیلی و پنج بخش است. شیوه نگارش مطالب، از دسته بندی خوبی برخوردار است و خواننده به خوبی می‌تواند بر مطلب احاطه یابد.
قاعده لاضرر، ابتدا در
قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است. ضرر و ضرار از فروع
ظلم و تعدی بر نفوس و حقوق و اموال بوده و لذا محکوم به
قبح عقلی و
حرمت شرعی است. در این بخش، پنج
آیه از قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته و در آخر، چنین نتیجه گیری شده که از این آیات، یک قاعده کلی «حرمت ضرر و ضرار» اثبات می‌شود؛ یعنی ضرر زدن مکلف به فرد دیگر حرام است.
پس از آن، موضوع، در سنت مورد مطالعه قرار گرفته است. روایات حاکی از تحریم ضرر و ضرار به اقسام گوناگون است. نویسنده، تلاش کرده
روایات مختلف را از کتب فریقین گرد آورده و بررسی نماید. این دسته روایات، به چند بخش تقسیم شده است که به ترتیب عبارت است از:
۱. داستان ثمرة بن جندب؛
۲. روایاتی که مشتمل بر لفظ «لاضرر و لاضرار» است، جدای از قضیه ثمره؛
۳. روایاتی که تنها مشتمل بر لفظ «الضرار» است.
نویسنده، سپس، با ذکر شواهد مختلفی از کتب فقهی،
استدلال مشهور نسبت به قاعده را مورد بررسی قرار داده است.
در مقدمه رساله «الرضاع»، ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی آمده است. رضاع در لغت به معنای شیر خوردن کودک از
پستان مادر، شیردادن
زن باردار به کودک و بچه
شیرخوار را به
دایه دادن آمده است. پس از آن توضیح قاعده و مطالب دیگری تبیین شده است.
متن رساله، مشتمل بر شرایط مختلف رضاع می‌باشد که عناوین آن عبارت است از:
۱. شیر زن، از حمل مشروع حاصل شده باشد؛
۲. شیرخواری به طور مستقیم و بدون واسطه صورت گیرد؛
۳. کیفیت رضاع و اینکه طفل لااقل یک شبانه روز و یا پانزده دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد؛
۴. شیر خوردن طفل قبل از اتمام دو سال از تولد او باشد؛
۵. مقدار شیری که طفل خورده، از یک
زن و
شوهر باشد.
در انتهای اثر، فهرست تفصیلی مطالب هر رساله به تفکیک آمده است. در پانوشت صفحات، آدرس دیدگاه نویسنده پیرامون برخی مطالب و آدرس منابع آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
