قاعدة لاضرر و الاجتهاد و التقلید (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب" قاعدة لاضرر و الاجتهاد و التقلید (الحاشیة علی الکفایة) " اثرى گرانقدر از
آیت اللّه سیدحسین بروجردی ، نوشته شده توسط
آیت اللّه شیخ بهاء الدین حجتی بروجردی از شاگردان برجستۀ ايشان و از علماى بزرگ حوزه‌هاى علميّۀ بروجرد و
قم ( ۱۳۰۹- ۱۳۸۹ هجرى قمرى) مي باشد.
آيت الله سيدحسين
بن سيد على طباطبايى بروجردى در سال۱۲۹۲ قمرى در شهرستان
بروجرد چشم به جهان گشود. نسب او از طرف پدر و اجداد طاهرينش به
امام حسن مجتبی علیه السلام مى‌رسد. از جهت مادرى نيز به ملا محمد
تقى، مجلسى اول( متوفاى ۱۰۷۰ قمرى) پدر
علامه مجلسی ، صاحب
بحار الأنوار ( متوفاى ۱۱۱۰ قمرى) مى‌رسد . پدرش با عنايت و توجه خاصى كه نسبت به تربيت او داشت، او را به يكى از حوزه‌هاى علميّه به نام مدرسۀ نوربخش فرستاد و او تحت نظارت اساتيد معروف آن زمان علوم عربى و مقدمات علم
اصول و
فقه را فرا گرفت.در سال ۱۳۱۰ قمرى در حالى كه ۱۸ ساله بود پدر بزرگوارش او را به اصفهان كه در آن زمان مركز نخبگان و علماى طراز اول بود، فرستاد و او تا سال ۱۳۱۴ قمرى مدت چهار سال در آنجا به تحصيل ادامه داد. در سال ۱۳۱۹، در حالى كه ۲۷ سال از عمر مباركش مى‌گذشت، پس از ديدارى كوتاه از زادگاهش با راهنمايى پدر بزرگوارش براى تكميل تحصيلات به
نجف اشرف مهاجرت كرد. با ورود به نجف اشرف در حلقۀ درس آخوند
ملامحمدکاظم خراسانی ( متوفاى ۱۳۲۹ قمرى)، صاحب
کفایة الأصول در آمده و مدت ده سال از محضر مبارك او استفاده كرد. ايشان در همين زمان كتاب حاشيه بر كفاية الأصول خود را تأليف و تدوين نمود.
آیت الله بروجردی در اواخر سال ۱۳۲۸ قمرى در سن ۳۶ سالگى و در حالى كه از
آخوند خراسانی و
شیخ الشریعة اصفهانی به دريافت
اجازۀ اجتهاد نائل شده بود به بروجرد برگشت. علما و بزرگان
قم و از آن جمله رهبر فقيد انقلاب اسلامى حضرت
امام خمینی ره در ملاقاتها و عيادتهايى كه از ايشان داشتند از ايشان براى اقامت در قم دعوت كردند. آيت اللّه بروجردى به خواست علما و مردم متدين قم پاسخ مثبت داده و در روز ۲۶ صفر سال ۱۳۶۴ قمرى با خانواده و نزديكانش به قم وارد شد.ب ا حضور ايشان در قم نهضت علمى قم شكل گرفت و اين شهر به عنوان مركز
دينى و منشأ عظمت و اقتدار مذهبى جايگاه خود را پيدا كرد. از همان ابتدا درس فقه ايشان در صبح و درس اصول در عصر آغاز گرديد. پس از مدتى درس اصول را ترك كرده و فقط به تدريس فقه ادامه دادند.
بيان و طرح ديدگاه‌هاى اصولى
آیت اللّه بروجردی در قالب شرح و توضيح كتاب كفاية الأصول
آخوند خراسانی . اين كتاب يك دورۀ كامل
علم اصول است و شامل تمام مباحث مهم اين
علم مى‌باشد. مؤلف با توجه به درسهاى خارج اصول آيت اللّه بروجردى در حوزۀ علميّۀ
بروجرد اين كتاب را نگاشته است.
كتاب« الحاشية على كفاية الأصول» كتابى ارزشمند در طرح و ارائۀ مباحث اصولى به ترتيب مباحث كتاب كفاية الأصول مى‌باشد. نكته‌اى كه بر ارزش كتاب مى‌افزايد، اشاره به ديدگاه‌هاى اصولى آيت اللّه بروجردى، مرجع بزرگ شيعيان است. همچنانكه مؤلف در برخى از نوشتجات خود تصريح فرموده، آيت اللّه بروجردى اين كتاب را ديده و آن را تأييد و
اجازه فرموده است.
نكتۀ ديگرى كه بر اهميت اين كتاب مى‌افزايد اين است كه درس خارج اصول آيت اللّه بروجردى در حوزۀ علميّۀ قم تا مقدمات بحث
برائت بيشتر ادامه پيدا نكرده و اين كتاب كه در دوره‌هاى درس خارج اصول ايشان در بروجرد نگاشته شده تنها منبع براى دستيابى به ديدگاه‌هاى اصولى ايشان در
اصول عملیّه به شمار مى‌آيد. اين كتاب، در حوزه‌هاى علميّۀ قم و بروجرد از استقبال و توجه فراوانى برخوردار گرديده و بسيارى از علماى بزرگ حوزه در درسهاى خارج اصول خود، براى دستيابى به ديدگاه‌هاى اصولى آيت اللّه بروجردى به آن مراجعه مى‌كنند.
اين كتاب به صورت حاشيه بر كتاب
کفایة الأصول آخوند خراسانى نگاشته شده است. يعنى با عبارت« قوله» به نقل و شرح و نقد و بررسى عبارت كفايه مى‌پردازد. نكتۀ ديگر اينكه مؤلف، جاهايى كه نظر آيت اللّه بروجردى با مرحوم آخوند متفاوت باشد، غالبا با جملۀ« على ما أفاده سيدنا الأستاذ» موارد اختلافى را بيان و اشكالات ايشان بر كفايه را مطرح مى‌سازد. مؤلف، غالبا در پايان هر بخش، ملاحظات و نظريات و اشكالات ايشان را آورده است.
اين كتاب با توجه به درسهاى خارج اصول آيت اللّه بروجردى در حوزۀ علميّۀ بروجرد نگاشته شده است. لذا
سبك و شكل مباحث آن نيز شبيه به
سبك و شيوۀ آيت اللّه بروجردى در مباحث اصولى است. ايشان داراى
سبكى خاص در علم اصول بودند كه به مواردى از آن
اشاره مى‌شود:
۱- وى از مربوط ساختن مباحث فلسفى با مباحث علم اصول و استفاده از اصطلاحات فلسفى پرهيز داشتند، بر خلاف مرحوم آخوند كه در بسيارى از مباحث كفايه، مباحث فلسفى را مطرح ساخته و يا از اصطلاحات فلسفى استفاده نموده است مانند: وجود، ماهيت، عرض، جوهر و ديگر اصطلاحات فلسفى.
۲- طرح مباحث به شكلى گسترده و آسان، بدون استفاده از اصطلاحات پيچيده و عبارات مغلق.
۳- پرهيز از طرح مباحثى كه ثمرۀ عملى آن در مباحث فقهى كم است.
در اين كتاب علاوه بر ديدگاه‌هاى اصولى آيت اللّه بروجردى، به نظريات اصولى بسيارى ديگر از علماى علم اصول نيز اشاره شده است. مانند:
۱- شيخ محمد حسين
بن محمد رحيم تهرانى اصفهانى حائرى، درگذشت سال ۱۲۵۰ هجرى قمرى، ۲- آيت اللّه ابو القاسم
بن محمد حسن، مشهور به
محقق قمی ، صاحب قوانين، درگذشت سال ۱۲۳۱ هجرى قمرى در قم، ۳- علامۀ محقق، ملا حبيب اللّه
بن محمد على رشتى، فقيه اصولى، صاحب«
البدائع » درگذشت سال ۱۳۱۲ هجرى قمرى در
نجف اشرف ، ۴- محقق، شيخ محمد
تقى، صاحب«
هدایة المسترشدین » درگذشت سال ۱۲۴۸ هجرى قمرى، ۵- محقق، سيد شريف
علی بن محمد جرجانی ، درگذشت سال ۸۱۶ هجرى قمرى در
شیراز ، و برخى ديگر از علماى بزرگ علم اصول.
اين كتاب به شكل نوشتجاتى از مؤلف گرانقدر آن، آيت اللّه شيخ
بهاء الدين حجتى بروجردى به جاى مانده بود و با سعى و تلاش و تصحيح و تحقيق يكى از شاگردان برجستۀ ايشان، حجت الاسلام و المسلمين شيخ
غلامرضا مولانا بروجردی ، به شكل و صورتى جالب و قابل استفاده درآمده است. نسخۀ خطى آن توسط نوۀ مؤلف، حجت الاسلام شيخ على محمد حجتى، در
اختیار محقق و مسئولين دست اندر كار چاپ قرار گرفته است.
۱- كتاب« الحاشية على كفاية الأصول» نوشته آيت اللّه
بهاء الدين حجتى بروجردى .
۲- مقدمۀ محمد جواد علوى طباطبايى بر كتاب.
۳- مقدمۀ حجت الاسلام شيخ غلامرضا مولانا بروجردى بر كتاب.
ناشر: انتشارات انصاريان، نوبت چاپ: اول، سال انتشار: ۱۴۱۲ هجرى قمرى، قطع: وزيرى، تعداد جلد: دو جلد، تعداد صفحات مقدمه: ۶۰ صفحه، تعداد صفحات متن: ۱۱۱۵ صفحه، تعداد صفحات فهرست: ۳۲ صفحه .
قاعدة لا ضرر و الاجتهاد و التقلید (الحاشیة علی الکفایة) نویسنده:تقریر بحث آیة الله سید حسین بروجردی، شیخ بهاء الدین بروجردی
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
