قاعدة الید نائینی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مؤلف کتاب محمد حسین بن عبد الرحیم غروی،
میرزای نائینی است. وی از علمای بزرگ
شیعه در قرن چهاردهم و متوفای سال ۱۳۵۵ هجری قمری می‌باشد.
مقرر درس‌های استاد در این کتاب، حضرت آیت‌الله
سید ابو القاسم خویی است (۱۳۱۷- ۱۴۱۳ هجری قمری).
آیت‌الله خویی نیز، مانند استاد خویش، یکی از چهره‌های درخشان علما و فقهای شیعه در عصر حاضر است و از شاگردان برجستۀ درس ایشان می‌باشد.
کتاب اجود التقریرات، تقریرات آخرین دورۀ درس خارج اصول مرحوم نائینی است. این کتاب یک دورۀ کامل اصول است و شامل آراء و نظریات دقیق و مبانی تاسیسی و متقن استاد می‌باشد.
کتاب اجود التقریرات دو بخش است:
بخش اول در مباحث
الفاظ و بخش دوم در مباحث حجج و
اصول عملیه .
اجود التقریرات اولین تقریراتی است که از درس‌های محقق نائینی به چاپ رسیده و مورد استفادۀ علما و فضلای حوزه‌های علمیه قرار گرفته است. این کتاب به دلیل آن که تقریرات آخرین دورۀ درس خارج اصول محقق نائینی است و شامل آخرین نظریات اصولی آن عالم اندیشمند می‌باشد از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است و مورد توجه و استفادۀ فراوان اساتید و طلاب، در درس‌های خارج اصول حوزۀ علمیۀ
قم و
نجف اشرف می‌باشد.
حضرت آیة الله خویی در مقدمۀ کتاب، انگیزۀ خود را از نگارش این کتاب این گونه بیان می‌فرماید:
«... انی کررت النظر فیما کتبته سابقا من تقریرات بحث شیخنا الاستاذ، علم التحقیق و منبع الفضیلة و التوفیق، من الیه القت الرئاسة العلمیة زمامها و بفضل ابحاثه القیمة تم للعلوم الدینیة نظامها، حضرت المولی المیرزا محمد حسین النائینی قدس الله تعالی اسراره، فغیرت بعض عباراته، توضیحا للمراد، مع التحفظ علی عدم الاختلال بالمفاد. و اضفت الیها بعض المطالب التی خطرت ببالی القاصر بمقدار لا یخرج عن عنوان التعلیقة علی نحو الاختصار، مستمدا من الله...» یعنی: «... من بارها در آنچه از جلسات درس استاد بزرگوارم نوشته بودم نظر می‌کردم. شخصیتی که در تحقیق از چهره‌های برجسته است و منبع فضیلت و دقت نظر می‌باشد. دانشمندی که ریاست علمی حوزه‌های علمیه به او محول گشته و به برکت جلسات درس‌های ارزشمندش نظام علوم دینی به کمال رسیده است، میرزا محمد حسین نائینی قدس الله تعالی اسراره است. من در این کتاب برخی از عبارت‌های ایشان را برای توضیح بیشتر تغییر داده‌ام بدون آنکه به مطلب خللی وارد آورم و برخی مطالب که به ذهنم خطور کرده را با رعایت اختصار بر آن افزوده‌ام به نحوی که از عنوان تعلیقه خارج نگردد. از خداوند متعال در انجام این مهم یاری می‌جویم...».
آیت‌الله سید ابو القاسم خویی نگارش این کتاب را از سال ۱۳۴۵ هجری قمری- که سال شروع آخرین درس خارج اصول مرحوم نائینی در نجف اشرف بوده- شروع کرده و در سال ۱۳۵۲ هجری قمری- که سال پایان دورۀ درس خارج اصول ایشان است- به پایان برده است.
علامه، شیخ
آقا بزرگ تهرانی در کتاب ارزشمند «
الذریعة الی تصانیف الشیعة » دربارۀ این کتاب می‌فرماید:
«اجود التقریرات فی اصول الفقه، للعلامة المعاصر السید ابی القاسم بن العلامة السید علی اکبر الخوئی النجفی، هو آخر تقریرات بحث استاذه آیة الله میرزا محمد حسین النائینی النجفی طاب ثراه.» یعنی: «کتاب اجود التقریرات در علم اصول فقه، نوشتۀ علامۀ معاصر سید ابو القاسم خویی فرزند علامه سید علی اکبر خویی نجفی می‌باشد. این کتاب آخرین تقریرات درس استاد ایشان آیة الله میرزا محمد حسین نائینی نجفی- طاب ثراه- است.»
جلسات درس محقق نائینی از پربارترین و ارزشمندترین درس‌های
حوزۀ علمیۀ نجف بوده است. این جلسات، از سطحی عالی برخوردار بوده و طلاب مبتدی و حتی متوسط نمی‌توانستند از آن بهره ببرند و فقط علمای برجستۀ حوزۀ علمیۀ نجف از افادات سنگین و پر محتوای ایشان بهره مند می‌گشتند، شخصیت‌هایی مانند:
۱- میرزا مهدی اصفهانی؛
۲- سید جمال الدین گلپایگانی؛
۳- شیخ موسی خوانساری؛
۴- میرزا ابو الفضل خوانساری اصفهانی؛
۵- شیخ محمد علی کاظمی خراسانی؛
۶- سید ابو القاسم خویی، مؤلف این کتاب و بسیاری دیگر از علمای بزرگ حوزۀ علمیۀ نجف اشرف.
سخن شیخ آقا بزرگ علامه، شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب «طبقات اعلام الشیعة» دربارۀ جلسات درس محقق نائینی می‌فرماید:
«... و کان لبحثه میزة خاصة، لدقة مسلکه و غموض تحقیقاته، فلا یحضره الا ذووا الکفاءة من اهل النظر، و لا مجال فیه للناشئة و المتوسطین لقصورهم عن الاستفادة منه، لذلک کان تلامذته المختصون به هم الذین تعلق علیهم الآمال، و هکذا برز فیهم افذاذ اصبحوا الیوم قادة الحرکة العلمیة و الفکریة و المدرسین المشاهیر.» یعنی: جلسات درس محقق نائینی از ویژگی خاصی برخوردار بود، زیرا شیوۀ درس ایشان بسیار دقیق و تحقیقات ایشان بسیار پیچیده و مشکل بود. از این جهت افراد توانا و اهل نظر در جلسات درس ایشان شرکت می‌کردند و طلاب مبتدی و متوسط از شرکت در جلسات ایشان بی بهره بودند و لذا شخصیت‌هایی که مورد امید و آرزوی حوزۀ علمیۀ نجف بودند از شاگردان مختص به ایشان به شمار می‌آمدند و هم اینک آنان از رهبران حرکت علمی و فکری و از مدرسان مشهور حوزه‌های علمیه می‌باشند.»
میرزای نائینی در مقدمه‌ای که برای این کتاب نوشته می‌فرماید:
«... فان قرة عینی العالم العامل و الفاضل الکامل، عماد الاعلام و ثقة الاسلام،
صاحب القریحة القویمة و السلیقة المستقیمة و النظر الصائب و الفکر الثاقب، المؤید المسدد، التقی الزکی، جناب الآغا السید ابو القاسم النجفی الخوئی- ادام الله تعالی تاییداته- قد اکمل ما تقدم منه فی الجزء الاول من کتابه بما اودعه فی هذه الکراریس، و لقد احسن و اجاد فی ضبط ما استفاد، و حفظه و تحریره باحسن عبارة خالیة عن الایجاز المخل و الاطناب الممل. فلله دره و علیه سبحانه اجره و اقر عین الاسلام به...» یعنی: «نور چشم من، عالم عامل و دانشمند کامل، تکیه گاه بزرگان و مورد اطمینان اسلام، کسی که دارای استعداد قوی و ذوقی سرشار و نظری صائب و فکری صحیح است و مورد تایید و استوار و با تقوا و پاک می‌باشد، جناب آقای سید ابو القاسم نجفی خویی- که خداوند بر تاییدات ایشان بیفزاید- وی در جلد اول کتاب خود مطالب را به کمال رسانده، و به خوبی و زیبایی آنچه را استفاده کرده جمع آورده، و با عبارتی گویا بدون آنکه مختصر و یا طولانی باشد مطالب بحث ما را حفظ و به نگارش در آورده است. خداوند متعال او را پاداش نیک دهد و اجر او با پروردگار سبحان باد. امیدوارم خداوند چشم او را روشن گرداند همچنانکه او چشم اسلام را روشن کرد.»
جلد اول کتاب اجود التقریرات نخستین بار در
لبنان و در شهر صیدا، در سال ۱۳۴۸ هجری قمری به چاپ رسیده و دومین بار همراه تعلیقات مؤلف در سال ۱۳۶۷ هجری قمری در ایران به چاپ رسیده است.
جلد دوم نیز در سال ۱۳۵۴ هجری قمری در صیدا به چاپ رسید و سپس در ایران از روی آن افست شد. این کتاب در سال ۱۴۱۹ هجری قمری توسط مؤسسۀ
صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه تحقیق شده و به چاپ رسیده است.
نسخۀ موجود در برنامه ناشر: انتشارات مصطفوی- قم نوبت چاپ: دوم سال انتشار: ۱۳۶۸ هجری شمسی قطع: وزیری تعداد جلد: دو جلد تعداد صفحات متن: ۱۰۶۶ صفحه تعداد صفحات فهرست: ۸ صفحه.
نرم افزار جامع فقه اهل بیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
