فِدٰاءً (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فِدٰاءً:(فَإِمّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمّا فِداء) «فِدٰاءً» از مادّه
فِدَى (به کسر فاء و فتح دال) به معنای
عِوَض و عِوَضی كه
انسان از براى خود می‌دهد، است.
فداء درحقيقت يک
نوع غرامت جنگى است زيرا در هر
جنگى مقدار زيادى از سرمايه‌هاى اقتصادى و نيروى انسانى از ميان مى‌رود، گروهى كه به
حق مى‌جنگند حق دارند پس از پايان
جنگ جبران خسارات خود را از
دشمن بخواهند، يكى از طرق گرفتن خسارت مساله «فداء» است، و با توجه به اين‌كه مبلغ فداء در آن روز درباره اسيران ثروت‌مند چهار هزار
درهم و درباره افراد كم ثروت يک هزار درهم، تعيين شده بود، معلوم مى‌شود كه مجموع اموالى كه از اين راه از
قریش گرفته شد چندان قابل ملاحظه نبود حتى پاسخ‌گوى خسارت‌هاى مالى و انسانى كه بر سپاه
اسلام وارد شده بود، محسوب نمى‌شد.
به موردی از کاربرد «فِدٰاءً» در قرآن، اشاره می‌شود:
(فَإِذا لَقيتُمُ الَّذينَ كَفَروا فَضَرْبَ الرِّقابِ حَتَّى إِذا أَ ثْخَنتُموهُمْ فَشُدّوا الْوَثاقَ فَإِمّا مَنّا بَعْدُ وَ إِمّا فِداء حَتَّى تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزارَها ذَلِكَ وَ لَوْ يَشاءُ اللَّهُ لَانتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لَكِن لِّيَبْلُوَ بَعْضَكُم بِبَعْضٍ وَ الَّذينَ قُتِلوا في سَبيلِ اللَّهِ فَلَن يُضِلَّ أَعْمالَهُمْ) «و هنگامى‌كه با كافران جنايت‌پيشه در ميدان
جنگ روبرو شديد گردن‌هايشان را بزنيد، تا آن‌ها را از
پا در آوريد؛ در اين هنگام اسيران را محكم ببنديد؛ سپس يا
منّت گذاريد و آزادشان كنيد يا در برابر
آزادی از آنان
فدیه (
غرامت) بگيريد؛ و آزادشان كنيد؛ و اين وضع را ادامه دهيد تا
جنگ بار سنگين خود را بر زمين نهد؛ آرى وظيفه اين است؛ و اگر خدا مى‌خواست خودش آن‌ها را مجازات مى‌كرد، امّا مى‌خواهد بعضى از شما را با بعضى ديگر بيازمايد؛ و كسانى كه در راه خدا كشته شدند، خداوند هرگز اعمالشان را از بين نمى‌برد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(فَإِمّا مَنًّا بَعْدُ وَ إِمّا فِداءً) يعنى بعد از آن‌كه اسيرشان كرديد يا بر آنان
منت نهاده آزادشان مى‌كنيد يا
فدیه مى‌گيريد، يعنى با گرفتن
مال و يا آزادى اسيرانى كه در دست آنان داريد، ايشان را آزاد مى‌كنيد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فداء»، ج۳، ص ۴۲۱.
