فَصْلٌ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فَصْلٌ:(إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ) «فَصْلٌ» (به فتح فاء و سکون صاد) به معنای
بریدن و
جدا کردن است.
جمله «قول فصل» در
آیه مورد بحث، به معنى
سخنى است كه ميان
حق و
باطل جدايى مى‌افكند، جمعى آن را اشاره به
معاد دانسته‌اند، درحالى كه جمع ديگرى آن را اشاره به
قرآن مى‌دانند و در بعضى از روايات
معصومین (علیهم‌السلام) نيز به آن اشاره شده است. البته تعبير از
قیامت به «يوم الفصل» در آيات زيادى از
قرآن به
چشم مى‌خورد. اين احتمال نيز وجود دارد كه اين تعبير را اشاره به آيات
قرآن بدانيم كه در ضمن از معاد
خبر مى‌دهد.
به موردی از کاربرد «فَصْلٌ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ) «كه اين
قرآن سخنى است كه حق را از باطل جدا مى‌كند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
(إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ وَ ما هُوَ بِالْهَزْلِ) کلمه فصل به معناى جدا كردن دو چيز از هم است، به طورى كه بين آن دو فاصله‌اى پيدا شود، و با اين‌كه
قرآن قول فاصل و جدا سازنده است، اگر آن را قول فصل خوانده، از باب زيد
عدل است، و
هزل به معناى
شوخی است، در مقابل جدى.
و اين دو آيه
جواب قسم است و
ضمیر «انه» به
قرآن بر مى‌گردد، و معنايش اين است كه به آسمانى چنان و زمينى چنين
سوگند، كه
قرآن سخنى جدا سازنده بين حق و باطل است، و كلامى خالى از جد، و صرف
شوخى نيست، آن‌چه را
قرآن ثابت مى‌كند حق
محض است، كه شكى در آن نيست، و چون حق است هيچ باطلى نمى‌تواند آن را باطل سازد، و هر باطلى در صدد ابطال آن بر آيد باطل بدون ترديد است، پس خبرى هم كه از
قیامت و بازگشت داده حق است و در آن شكى نيست. ولى بعضى گفته‌اند ضمير نام‌برده به مطلب قبلى يعنى خبر رجوع و
معاد بر مى‌گردد. ولى وجه سابق وجيه‌تر است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «فصل»، ج۳، ص ۴۶۳.
