فراموشی‌های زیان‌بار (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خداوند در قرآن انسان را به خاطر فراموش کردن برخی مسائل مذمّت نموده که نسیان هر یک از آن مسائل به تناسب اهمیت آن، اثرات متفاوتی دارد.

---

قرآن در مورد فراموشی منافقان می‌فرماید: «الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُونَ»
«مردان منافق و زنان منافق، همه از یک گروهند! آنها امر به منکر، و نهی از معروف می‌کنند و دستهایشان را (از انفاق و بخشش) می‌بندند؛ خدا را فراموش کردند، و خدا (نیز) آنها را فراموش کرد، (و رحمتش را از آنها قطع نمود.) به یقین، منافقان همان فاسقانند!»
امر به منکر، نهی از معروف و عدم انفاق منافقان در راه خدا در حقیقت اعراض کردن از یاد خدا و فراموشی اوست که عبارت «نَسُوااللَّهَ فَنَسِیَهُمْ» بیان‌گر آن بوده و لازمه‌اش این است که امر به معروف، نهی از منکر و انفاق در راه خدا، همان ذکر و یاد خدا تلقی شود.»
هم‌چنین خداوند خطاب به مسلمانان می‌فرماید: «وَ لاتَکُونُوا کَالَّذینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ...؛ و همچون کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند!»

---

یکی از گرفتاری‌های انسان‌ها در زندگی دنیا، فراموش کردن عالم آخرت است که قرآن در این زمینه می‌فرماید: «الَّذینَ اتَّخَذُوا دینَهُمْ لَهْواً وَ لَعِباً وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا فَالْیَوْمَ نَنْساهُمْ کَمانَسُوا لِقاءَ یَوْمِهِمْ هذا...»
«همانها که دین و آیین خود را سرگرمی و بازیچه گرفتند و زندگی دنیا آنان را مغرور ساخت، امروز ما آنها را فراموش می‌کنیم؛ همان‌گونه که لقای چنین روزی را فراموش کردند...»
منظور از فراموشی آخرت در این آیات، بی‌اعتنایی به آخرت و ترک آن است «...وَ لَاتَتَّبِعِ الْهَوَی‌ فَیُضِلَّکَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدُ بِمَانَسُواْ یَوْمَ‌ الحِْسَاب»
«...و از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف سازد؛ کسانی که از راه خدا گمراه شوند، عذاب شدیدی به خاطر فراموش کردن روز حساب دارند!‌»

---

خداوند در آیات متعددی انسان‌ها را به خاطر فراموش کردن موعظه‌ها و اوامر الهی مورد ملامت قرار می‌دهد و در مورد یهودیان می‌فرماید: «...وَ نَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ»
«...و بخشی از آنچه را به آنها گوشزد شده بود، فراموش کردند»
نسیان به معنای از بین رفتن اثر ذکر است که نتیجه‌ بی‌ارزش شمردن و بی‌اعتنایی به تذکرات الهی بوده، هر چند در حقیقت فراموش نکرده باشد؛ اما چون بی‌توجهی نموده و اثرش از بین رفته، به آن نسیان اطلاق شده است.

---

برخی انسان‌ها به تصریح قرآن کارهای گذشته‌ خویش را فراموش می‌کنند که قرآن در توبیخ و نتیجه‌ اعمال فراموشی آنها می‌فرماید: «وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُکِّرَ بِآیاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها وَ نَسِیَ ما قَدَّمَتْ یَداهُ إِنَّا جَعَلْنَا عَلیَ‌ قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَن یَفْقَهُوهُ وَ فیِ ءَاذَانهِِمْ وَقْرًا...»
«چه کسی ستمکارتر است از آن کس که آیات پروردگارش به او تذکّر داده شده، و از آن روی گرداند، و آن‌چه را با دست‌های خود پیش فرستاد، فراموش کرد؟! ما بر دل‌های این‌ها پرده‌هایی افکنده‌ایم تا نفهمند و در گوش‌هایشان سنگینی قرار داده‌ایم (تا صدای حق را نشنوند)!...»
«بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَیْها بِکُفْرِهِمْ فَلایُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِیلًا»«خداوند به خاطر کفرشان بر دل‌های آن‌ها مهر نهاده؛ لذا جز گروه اندکی ایمان نمی‌آورند.»

---

یکی دیگر از فراموشی‌های هلاک کننده، خود فراموشی است که خداوند خطاب به یهودیان می‌فرماید: «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتابَ أَفَلاتَعْقِلُونَ»
«آیا مردم را به نیکی (و ایمان به پیامبری که صفات او آشکارا در تورات آمده) دعوت می‌کنید، اما خودتان را فراموش می‌نمایید، با این‌که شما کتاب (آسمانی) را می‌خوانید! آیا نمی‌اندیشید؟!»

---

از دیدگاه قرآن همان‌طوری‌که دلدادگی به دنیا نهی شده، به همان میزان گرفتاری به تفریط نیز مورد مذمت واقع شده و امر به اعتدال شده است: «وَابْتَغِ فِیمَا ءَاتَاکَ اللَّهُ الدَّارَالاَْخِرَةَ وَ لَاتَنسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا...» «و در آن‌چه خدا به تو داده، سرای آخرت را بطلب و بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن...»

---