فخرالدین عراقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیخ فخرالدین ابراهیم بن بزرجمهر بن عبدالغفار همدانی فراهانی و مشهور به عراقی از بزرگان تصوف و شاعران بلند پایه‌ی
ایران در
قرن هفتم هجری است.
در ماخذها به تاریخ ولادتش اشاره نشده است، اما ظاهرا ولادت وی به سال ۶۱۰ ق در «کومجان» و یا «کمجان» از توابع
اراک کنونی اتفاق افتاد.
خاندان عراقی اهل
علم بوده‌اند، درباره ی کرامت‌های او روایت‌های مختلف دیده می‌شود که مولود اعتقاد پیروان و مریدان اوست، از آن جمله در احوال او نوشته‌اند که چون به هفده سالگی رسید، «بر جمله ی دانش‌ها از معقول و منقول مطلع شده بود و مستفید گشته تا چنان شد که در
شهر همدان در مدرسه ی شهرستان به
افادت و دیگران در خدمتش به
استفادت مشغول بودند.» اما گمان نمی‌رود که عراقی به چنین جامعیتی در علوم و فنون رسیده بوده باشد. آنچه درباره‌ی کیفیت خروج عراقی از دنیای قیل و قال و ورود او به عالم حال و تجرد در غالب ماخذها آمده است و به هفده سالگی او برمی گردد نیز باید افسانه‌ای باشد که بعدها به وسیله ی مریدان و پیروان او ساخته شده است. اما به هر حال این گونه افسانه‌ها که در احوال کسانی از قبیل
سنائی و
عطار و
مولوی و نظیرهای آنان می‌بینیم ما را به یک حقیقت راهبری می‌کند و آن اینکه عراقی در آغاز امر سرگرم تعلیم و تعلم علوم بود و سپس رخت از مدرسه به
خانقاه کشید. این تغییر حال در اوان شباب به او دست داد و بعد از آن به
هندوستان رفت و در مولتان به خانقاه شیخ
بهاءالدین زکریای مولتانی، موسس سلسله سهروردیان مولتان راه جست.
بعضی از تذکره نویسان عراقی را مرید مستقیم
شهاب الدین عمر سهروردی شمرده‌اند، اما جامع دیوان عراقی و نویسنده‌ی مقدمه‌ای آن که دوران زندگانیش نزدیک به عهد زندگانی عراقی بود، به این امر اشاره‌ای نکرده است. عراقی خرقه از بهاءالدین زکریا گرفت و بدین طریق در جزو مشایخ سلسله ی سهروردیه (شعبهی
هند) درآمد و چندی در مولتان به سر برد و از آنجا از راه
دریا به دیار
روم رفت و در قونیه به خدمت
شیخ صدرالدین قونوی و
جلال الدین مولوی و جمعی دیگر از بزرگان صوفیه رسید و شیخ
خانقاه توقات شد و تا سال ۶۷۵ ق که پروانه به دستور آباقا به گونه‌ای دلخراش به
قتل رسید. فخرالدین در توقات ماند و پس از آن به
مصر و از آنجا به
شام رفت.
وفات عراقی را در
محرم ۶۸۶ یا
ذی القعده‌ی ۶۸۸ نوشته‌اند و ظاهرا او را پشت مزار
محی الدین ابن عربی واقع در دامنه‌ی
جبل صالحیه در
دمشق به
خاک سپردند، ولی اکنون اثری از مرقد او باقی نیست.
لمعات
نرم افزار عرفان ۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور.
