غزوه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
غزوه در اصطلاحات فقه نظامی به جنگ‌هایی گفته می‌شود که به فرماندهی شخص
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده و ایشان در
جنگ حضور داشته‌اند. از این کلمه در
قرآن و
روایات نیز یاد شده است.
غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم (جمع آن
غَزْوات) در لغت به معنای جنگیدن می‌باشد و از کلمه «
الغزو» گرفته شده است.
اسم فاعل آن «غازی» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی» آمده است، مانند
قاضی، قضاة- سابق، سُبّق (به معنای رفتن به پیکار دشمن و غارت او.)
در
اصطلاح اغلب تاریخ‌نویسان غزوه به جنگ‌هایی گفته می‌شود که به فرماندهی شخص پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده است، لیکن بقیه جنگ‌های زمان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که آن حضرت در آن حضور نداشته «
سریه» یا «
بعث» نامیده شده است.
کلمه «غُزّی» در
آیه زیر آمده است:
«یا ایُّها الَّذینَ امَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذینَ کَفَرُوا وَ قالُوا لِاخْوانِهِمْ اذا ضَرَبُوا فیِ‌الْارْضِ اوْ کانُوا غُزّیً... لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا؛
ای گرویدگان به
دین اسلام، شما مانند آنان که راه
کفر و
نفاق پیمودند، نباشید که گفتند: اگر برادران و خویشاوندان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند، به چنگ
مرگ نمی‌افتادند و کشته نمی‌شدند.»
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود:
«دَعا مُوسی وَامَّنَ هاروُنُ (ع) وَامَنَّتِ الْمَلائِکَةُ (ع) فَقالَ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی قَدْ اجِیْبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقیما وَ مَنْ غَزا فی سَبیلِ اللَّهِ اسْتُجیبُ لَهُ کَمَا اسْتُجیبُ لَکُما الی یَوْمِ‌الْقِیامَةِ؛
حضرت موسی (علیه‌السّلام) دعایی کرد و
هارون آمین گفت و
فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خدای تبارک و تعالی فرمود: هر آینه دعای شما مستجاب شد پس
استقامت و پایداری ورزید و هر که در راه خدا
جهاد کند، دعایش مستجاب شود، چنانچه دعای شما به اجابت رسید تا
روز قیامت.
در روایت دیگری از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چنین آمده است: «
غَزْوَةٌ فی
الْبَحْرِ مِثْلَ عَشَرَ
غَزَواتٍ فِی‌الْبَرِّ؛ یک جنگ دریایی برابر با ده جنگ زمینی است.»
و نیز فرمود: «افْضَلُ الْغُزاةِ فی سَبیلِ‌اللَّهِ خادِمُهُمْ؛ بهترین جنگجویان در راه خدا کسانی هستند که به مجاهدان خدمت می‌کنند.»
همچنین فرمود: «مَنِ اغْتابَ غازِیاً فَکَانَّما قَتَلَ مُؤْمِناً؛ کسی که از یک رزمنده
غیبت نماید، مانند آن است که
مؤمنی را کشته باشد.»
امام علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «... اغْزُوهُمْ قَبْلَ‌انْ یَغْزُوکُمْ، فَوَاللَّهِ ماغُزِیَ قَوْمٌ قَطُّ فی‌عُقْرِ دارِهِمْ الاّ ذَلُّوا...؛ پش از آنکه به شما حمله کنند، بر آنان حمله برید. به
خدا سوگند هیچ قوم و ملّتی در داخل شهرها و خانه‌هاشان مورد تهاجم دشمن قرار نگرفتند، مگر اینکه ذلیل شدند.»
در مورد تعداد غزوه‌های پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بین سیره‌نویسان اختلاف است.
آنها از نوزده تا بیست و نه گفته‌اند، لکن در تعداد غزوه‌های آن حضرت که جنگ و درگیری صورت گرفته است، همگی عدد «نه» را ثبت‌کرده‌اند. ( به ترتبیب عبارت‌اند از: «
جنگ بدر،
احد،
المریسیع (بنی مصطلق)،
خندق،
بنی قریظه،
خیبر،
فتح مکه،
طائف،
حنین) تعداد سرّیه‌ها را چهل و هفت نوشته‌اند.
•
جمعی از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۹۳.
