عُزّی (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُزّی:
(اَفَرَاَیْتُمُ اللّاتَ وَ الْعُزَّی) عُزّی: نام یکی از بت‌های
عرب جاهلی است
و در محلی در مسیر
مکه به سوی
عراق نزدیک «
ذات عرق» قرار داشت و
قریش برای آن اهمیّت فراوانی قائل بود.
مشرکان عرب بت‌های زیادی داشتند، ولی از میان آن‌ها سه بت
لات و
عزّی و
منات بدون شک از اهمیّت و شهرت خاصی برخوردار بودند. آن‌ها به این بت‌های سه‌گانه تا آن اندازه اهمیّت می‌دادند که به هنگام
طواف اطراف
خانه خدا می‌گفتند: «لات و
عزّی و منات پرندگان زیبای بلندمقامی هستند که از آن‌ها امید
شفاعت می‌رود!» و آن‌ها را دختران خدا می‌پنداشتند (ظاهر این است که آن‌ها را
تمثال فرشتگانی می‌پنداشتند که آن‌ها را دختران خدا می‌خواندند.)
به هر حال، عرب تا آن‌اندازه برای این بت‌ها احترام قائل بود که نام‌هایی همچون «عبد
العزّی» و «عبد منات» برای افراد یا برای بعضی از قبایل انتخاب می‌کردند. کلمه «
عزّی» مؤنث «اعز» است.
به موردی از کاربرد
عُزّی در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اَفَرَاَیْتُمُ اللّاتَ وَ الْعُزَّی وَ مَناةَ الثّالِثَةَ الْاُخْرَی) (به من خبر دهید آیا بت‌های «لات» و «
عزّی» و «منات» که سوّمین آن‌هاست دختران خدا هستند؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
بعد از آنکه در آیات قبلی
راستگویی رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را مسجل کرد و ثابت نمود که سخنان او حقایقی است آسمانی که به وی
وحی می‌شود و از آن حقانیت نبوتش را نتیجه گرفت، نبوتی که بر اساس
توحید و نفی شرکاء پی‌ریزی شده به عنوان تفریع و نتیجه‌گیری به مساله بت‌ها پرداخت لات و
عزی و منات که بت‌های مشرکین بودند و مشرکین آن‌ها را تمثالی از
ملائکه می‌پنداشتند و ادعا می‌کردند که ملائکه به طور کلی از جنس زنانند و بعضی از مشرکین بعضی از بت‌ها را تمثال ملائکه بعضی دیگر را تمثالی از انسان‌ها می‌دانستند، چون بت‌پرستان قائل به
الوهیت و
ربوبیت خود بت‌ها بودند، بلکه ارباب آن‌ها را که همان ملائکه باشد مستقل در الوهیت و ربوبیت و انوثیت و شفاعت می‌دانستند، آیات مورد بحث اشاره به حقایقی دیگر که منتج معاد و جزای اعمال است دارد و کلمات لات و
عزی و منات نام سه بت است که معبود عرب جاهلیت بودند و در اینکه این سه بت چه شکل‌هایی داشتند و در کجا منصوب بودند و هر یک
معبود کدام طایفه از عرب بود و در اینکه چه چیز باعث شد که آن بت‌ها مورد پرستش قرار گیرند اقوال علماء مختلف و متناقض است، به طوری که به هیچ یک از آن اقوال نمی‌توان اعتماد کرد، تنها چیزی که درباره این بت‌ها اتفاق کلمه هست همین‌هایی است که ما آوردیم.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عُزّی»، ج۳، ص۱۶۴-۱۶۵.
