عَىّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَیِی و
عَیّ (به فتح عین) از
واژگان نهج البلاغه به معنای عجز است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در وصف
منافقان و اشخاص مشرف به
مرگ و ... از این واژه استفاده نموده است.
عَیِی و
عَیّ به معنای عجز آمده است.
راغب گوید: عیاء عجزی است که از راه رفتن به بدن عارض می‌شود و عیّ عجز از مباشرت کار و کلام است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در
حکمت ۳۴۷ فرموده است:
«الثَّنَاءُ بِأَكْثَرَ مِنَ الاْسْتِحْقَاقِ مَلَقٌ، وَالتَّقْصِيرُ عَنِ الاِْسْتِحْقَاقِ عِيٌّ أَوْ حَسَدٌ.» «ستودن بیش از استحقاق
چاپلوسی است و کمتر از آنچه استحقاق هست ناتوانی یا
حسد می‌باشد.»
(شرح‌های حکمت:
)
درباره اشخاص مشرف به مرگ فرموده است:
«وَتَعَايَا أَهْلُهُ بِصِفَةِ دَائِهِ، وَخَرِسُوا عَنْ جَوَابِ السَّائِلِينَ عَنْهُ» «خانواده‌اش از وصف مرض او اظهار عجز کردند و از جواب سئوال کنندگان خاموش شدند.»
(شرح‌های خطبه:
)
در وصف منافقان فرموده است:
«وَصْفُهُمْ دَوَاءٌ، وَقَوْلُهُمْ شِفَاءٌ، وَفِعْلُهُمُ الدَّاءُ الْعَيَاءُ» «توصیفشان
دوا و گفتارشان
شفا است ولی عملشان درد عاجز‌کننده است.»
(شرح‌های خطبه:
)
مواردی ازاین ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عیی»، ج۲، ص۷۷۱.
