• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عَجَب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: عجب (ابهام‌زدایی).


عَجَب (به فتح عین و جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای شگفت و تعجب است.
آن حالتی است که از بزرگ شمردن یا انکار چیزی بر شخص عارض می‌شود.
عجاب یک بار در قرآن کریم آمده است.
مشتقات عَجَب که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
عَجِبْتَ‌ (به فتح عین، کسر جیم و سکون باء ) به معنای تعجب کردی؛
عَجِبُوا (به فتح عین و کسر جیم) به معنای تعجب کردند؛
اَعْجَبَ‌ (به فتح الف، سکون عین و فتح جیم ) به معنای تعجب و شادی آورد؛
عُجابٌ‌ (به ضم عین) به معنای بسیار شگفت‌آور؛
عَجِیبٌ‌ (به فتح عین) به معنای تعجب‌آور؛
عَجَباً (به فتح عین و جیم) به معنای عجیب است.


عَجَب به معنای شگفت است.
آن حالتی است که از بزرگ‌ شمردن یا انکار چیزی بر شخص عارض می‌شود.
راغب اصفهانی گفته است: حالتی است که از جهل نسبت به علت شی‌ء عارض می‌شود.
بعضی حکما گفته‌اند: تعجّب آن است که علتش غیر معلوم باشد و لذا گفته شده که تعجّب بر خداوند صحیح نیست، زیرا او علّام غیوب است.


به مواردی از عَجَب که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - عَجِبْتَ‌ (آیه ۱۲ سوره صافات)

(بَلْ‌ عَجِبْتَ‌ وَ یَسْخَرُونَ)

      
«بلکه تو از انکار آن‌ها تعجّب کردی و آن‌ها از روی بی‌اعتنایی یا عدم علم، تو را مسخره می‌کنند.»

۲.۲ - عَجِبُوا (آیه ۴ سوره صاد)

(وَ عَجِبُوا اَنْ جاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ)

      
(آن‌ها تعجب كردند كه پيامبر انذار كننده‌اى از ميان خودشان به سوی‌شان آمد.)

۲.۳ - اَعْجَبَ‌ (آیه ۲۰ سوره حدید)

اعجاب به معنای به تعجّب آوردن که گاهی توام با سرور باشد.

(کَمَثَلِ غَیْثٍ‌ اَعْجَبَ‌ الْکُفَّارَ نَباتُهُ)

      
(مانند بارانی که روییدنی یا رویاندن آن زارعان را به تعجّب و شادی آورد.)
«اَعْجَبَ‌ الشی‌ءُ فلاناً: اذا عجب‌ منه و سرّ.» به عقیده راغب اصفهانی استعمال آن در سرور به طور استعاره است.
ممکن است در این اعجاب شادی هم منظور باشد و منظور در آیه شادی زارعان جهت روییدنی‌ها است.


۲.۴ - اَعْجَبَکُمْ‌ (آیه ۲۲۱ سوره بقره)

(وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَ لَوْ اَعْجَبَکُمْ‌)

      
(زيرا غلام باايمان، از مرد آزاد بت پرست، بهتر است؛ هر چند ثروت يا موقعيّت او، توجه شما را به خود جلب كند.)
مراد عجب توام با خوشایندی است.


۲.۵ - عُجابٌ‌ (آیه ۵ سوره صاد)

عُجاب به معنای بسیار شگفت‌آور است.

(اَ جَعَلَ الْآلِهَةَ اِلهاً واحِداً اِنَّ هذا لَشَیْ‌ءٌ عُجابٌ‌)

      
«آیا معبودان را یک معبود می‌داند، این چیز بس شگفت‌آور است.»


۲.۶ - عَجِیبٌ‌ (آیه ۷۲ سوره هود)

عَجیب به معنای تعجّب‌آور است.

(اَ اَلِدُ وَ اَنَا عَجُوزٌ وَ هذا بَعْلِی شَیْخاً اِنَّ هذا لَشَیْ‌ءٌ عَجِیبٌ‌)

      
(گفت: «آيا من فرزند مى‌آورم در حالى كه پيرزنم و اين شوهرم پيرمردى است؟ اين راستى چيز عجيبى است.)

۲.۷ - عَجِیبٌ‌ (آیه ۲ سوره ق)

(فَقالَ الْکافِرُونَ هذا شَیْ‌ءٌ عَجِیبٌ‌)

      
(و كافران گفتند: اين چيز شگفت‌آورى است.)
راغب اصفهانی گوید: به چیزی که نظیر آن معروف نیست، عجیب گویند.
این سخن در آیه اول

(اِنَّ هذا لَشَیْ‌ءٌ عَجِیبٌ‌)

       کاملا صادق است.


۲.۸ - عَجَباً (آیه ۱ سوره جن)

(اِنَّا سَمِعْنا قُرْآناً عَجَباً)

      
(گفته‌اند: ما قرآن عجيبى شنيده‌ايم.)
عجب در آیه مصدر به معنی عجیب‌گویی است. مراد جنّ آن است که قرآن عجیبی است و نظیرش معهود نمی‌باشد.


۲.۹ - عَجَباً (آیه ۹ سوره کهف)

(اَمْ حَسِبْتَ اَنَّ اَصْحابَ الْکَهْفِ وَ الرَّقِیمِ کانُوا مِنْ آیاتِنا عَجَباً)

      
(آيا گمان كردى اصحاب کهف و رقیم از آيات شگفت‌انگيز ما بودند.)
عجب در آیات فوق به معنی عجیب است.


۲.۱۰ - عَجَباً (آیه ۶۳ سوره کهف)

(وَ اتَّخَذَ سَبِیلَهُ فِی الْبَحْرِ عَجَباً)

      
(ماهى به طرز شگفت‌آورى راه خود را در دريا پيش گرفت.)
چون مصدر است لذا در آیه اول جمع نیامده است؛ چنان‌که در «سمع» گفته‌ایم.
شاید در معنی «ذات عجب» باشد.



عجاب یک بار در قرآن کریم آمده است.       


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۲۹۲-۲۹۳.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۴۷.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۲، ص۱۱۵.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۴۷.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۱.    
۶. صافات/سوره۳۷، آیه۱۲.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۹۴.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۲۹.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۶۱.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۸۶.    
۱۱. ص/سوره۳۸، آیه۴.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۵۳.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۷۷.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۸۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۷۱.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۲۶.    
۱۷. حدید/سوره۵۷، آیه۲۰.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۲۸۹.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۶۴.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۲۳۲.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۵۹.    
۲۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۴۷.    
۲۳. بقره/سوره۲، آیه۲۲۱.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۵.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۳۰۷.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۲۰۴.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۳۰۵.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۶۱.    
۲۹. ص/سوره۳۸، آیه۵.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۷۸.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۸۲.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۷۱.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۲۶.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۷۱.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۲۶.    
۳۶. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۱۱۲.    
۳۷. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۴۷۹.    
۳۸. جوهری، ابونصر، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیه، ج۱، ص۱۷۷.    
۳۹. هود/سوره۱۱، آیه۷۲.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۳۰.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۴۸۵.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۲۵.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۹۴.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۷۴.    
۴۵. ق/سوره۵۰، آیه۲.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۱۸.    
۴۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۰۵.    
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۳۸.    
۴۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۳۶.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۱۱.    
۵۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۴۷.    
۵۲. هود/سوره۱۱، آیه۷۲.    
۵۳. جن/سوره۷۲، آیه۱.    
۵۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۷۲.    
۵۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۵۹.    
۵۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۸.    
۵۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۳۶۷.    
۵۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۵۳.    
۵۹. کهف/سوره۱۸، آیه۹.    
۶۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۴.    
۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۴۰.    
۶۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۴۵.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۵.    
۶۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۹۷.    
۶۵. کهف/سوره۱۸، آیه۶۳.    
۶۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۰۱.    
۶۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۷۳.    
۶۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۴۱.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۹۶.    
۷۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۴۲.    
۷۱. ص/سوره۳۸، آیه۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عجب»، ج۴، ص۲۹۲-۲۹۳.    






جعبه ابزار