عقد (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَقْد (به فتح عین و سکون قاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای بستن و گره‌زدن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
ابو‌بکر،
طلحه و
زبیر از این واژه استفاده نموده است.
عَقْد به معنای بستن و گره‌زدن آمده است. «عقد الحبل عقدا: شدّه»
وضع آن برای اجسام است و در معانی به طور
استعاره می‌آید، مثل عقد
بیع و
عهد و غیره. «عقده» اسم مصدر است به معنای
گره. مادّی باشد یا معنوی. جمع آن عقد (بر وزن هنر) است.
برخی از مواردی که در
نهج‌البلاغه استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
ابو‌بکر که
خلافت را بعد از خود به
عمر واگذار کرد فرموده است:
«فَيا عَجَباً!! بَيْنا هُوَ يَسْتَقيلُها في حَياتِهِ إِذْ عَقَدَها لاخَرَ بَعْدَ وَفاتِهِ.» «عجیب است که او از خلافت در حیات خود
اقاله می‌خواست و می‌گفت: «اقیلونی فلست بخیرکم» (خلافت را از من بگیرید من بهترین شما نیستم) ولی بعد از وفات خودش آن را به عقد دیگری درآورد.»
درباره
طلحه و
زبیر در
دعا فرموده است:
«اللَّهُمَّ إنَّهُما قَطَعاني وَ ظَلَماني، وَ نَكَثا بَيْعَتي، وَ أَلَّبا النّاسَ عَلَيَّ; فَاحْلُلْ ما عَقَدا.» «خدایا آن دو نسبت به من قطع
طاعت و
ظلم کردند،
بیعت مرا شکستند مردم را بر من شوراندند،
خدا آنچه گره کرده‌اند باز کن.»
«تعاقد» بین الاثنین است عهد کردن و پیمان بستن با هم دیگر. درباره تاسّف از مؤمنان حقیقی فرموده است:
«أَيْنَ عَمّارٌ؟ وَأَيْنَ ابْنُ التَّيِّهانِ؟ وَ أَيْنَ ذُو الشَّهادَتَيْنِ؟ وَ أَيْنَ نُظَراؤُهُمْ مِنْ إِخْوانِهِمُ الَّذينَ تَعاقَدوا عَلَى الْمَنِيَّةِ.» «کجاست
عمّار یاسر، کجاست
ابو هیثم مالک بن تیّهان کجاست
خزیمة بن ثابت ذو الشهادتین... آنان‌که بر مرگ در راه خدا پیمان بستند.»
معقد: اسم مکان است محل عقد. جمع آن معاقد است چنانکه فرموده است:
«إنَّ اللهَ شَدَّ بِالاِْخْلاصِ وَ التَّوحيدِ حُقوقَ الْمُسْلِمينَ في مَعاقِدِها.» «حفظ حقوق
مسلمانان را به وسيله
اخلاص و
توحید، تضمين كرده است.»
موارد زیادی از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عقد»، ج۲، ص۷۳۴.
