عظمت‌الله بن لطف‌الله بی‌خبر گرامی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عظمت الله بی خبر بلگرامی ، عارف و شاعر و خوشنویس
شبه قاره هند در سده دوازدهم بود.
نسب او به سادات حسینی می‌رسد که از واسط به بِلگرام
هند آمده بودند. پدرِ او
لطف الله بلگرامی معروف به شاه لَدّها (۱۰۵۳ـ۱۱۴۳) از عارفان نامدار بلگرام بود و تذکره نویس و شاعر معروف شبه قاره
میرغلام علی آزاد بلگرامی از مریدانِ او بود.
بی خبر در بلگرام زاده شد. اگرچه در ملازمت امرا به سر می‌برد، شور و حال عارفان را داشت. به نظریه وحدت وجود معتقد بود و تا واپسین نفس بر همان اعتقاد ماند.
خطِ شکسته را نیکو می‌نوشت، با موسیقی و هنرهای دیگر نیز آشنا بود و با
میرزا عبدالقادر بیدل دهلوی ملاقات داشت.
بی خبر در ۲۴ ذیقعده ۱۱۴۲ در دهلی وفات یافت و در جوار مقبره
نظام الدین اولیا (متوفی ۷۲۵) دفن شد.
فرزندانِ او
نوازش علی بلگرامی (۱۱۲۴ـ۱۱۶۷) و
کرم الله غریب بلگرامی (۱۱۳۵ـ ۱۱۶۹) نیز از علم و
عرفان بهره برده بودند و به فارسی شعر می‌سرودند.
آثار بی خبر عبارتند از :
مشتمل بر قصاید و غزلیات و رباعیات و مثنویات، قریب به هفت هزار بیت
که در سفینه خوشگو
پانزده هزار بیت ذکر شده است.
علی ابراهیم خان خلیل دیوان او را دیده بود.
نسخه خطی دیوان او در کتابخانه خدابخش در پَتْنا/ پاتْنا (ش ۲۱۷۹ H. L) موجود است
سفینه بی خبر به فارسی، شرح حال و گزیده اشعار حدود هزار شاعر فارسی گوی شبه قاره، که از سال ۱۰۰۰ تا تاریخ نگارش آن (۱۱۴۱) می زیسته اند. شرح حال و نمونه کلام بیش‌تر شعرا در آن بسیار مختصر است و غالباً مؤلف چند کلمه برای معرفی اسم و تخلص شاعر همراه با یکی دو بیت از او نقل کرده است.
نسخه های خطی آن در دانشگاه پنجاب، لاهور (گنجینه شیرانی، ش ۱۴۹۸/ ۴۵۴۸) و دانشگاه اسلامی علیگره (گنجینه احسن مارهروی، ش ۸/۹۲۰) موجود است.
ماقلّ و دلّ به فارسی، در فضیلت
عقل و ادراک که به کوشش ظفر اقبال در مجلّه دانش
به چاپ رسیده است.
غبار خاطر به فارسی، مؤلف در آن از عقب ماندگی و تفرقه
مسلمانان عصر خود اظهار تأسف و تأثر کرده است. غبار خاطر در ۱۲۹۷ در بهوپال چاپ سنگی شده و به تصحیح غلام مصطفی خان نیز در مجله معارف به چاپ رسیده است
گرامی نامه ،
رساله ای عرفانی که آزاد بلگرامی متن آن را در انیس المحققین (نسخه خطی دانشگاه اسلامی علیگره، گنجینه حبیب گنج، ش ۲۱/۴۵) نقل کرده است.
قصص الانبیا، رساله مناقب شاهانه و گلشن نامه.
(۱) میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، سرو آزاد، حیدرآباد دکن ۱۹۱۳.
(۲) میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی، شجره طیّبه، نسخه خطی کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی نجفی مرعشی، ش ۴۲۸.
(۳) میرغلامعلی بن نوح آزاد بلگرامی ، مآثرالکرام، لاهور ۱۹۷۱.
(۴) عبدالحی حسنی، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر، ج ۶، حیدرآباد دکن ۱۳۹۸/۱۹۷۸.
(۵)
علی ابراهیم خلیل، تذکره صحف
ابراهیم، نسخه عکسی موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش ۲۹۷۴.
(۶) بندربن داس خوشگو، سفینه خوشگو، دفتر ۳: تذکره شعرای فارسی، چاپ سیدشاه محمد عطاءالرحمان عطا کاکوی، پتنا ۱۳۷۸/۱۹۵۹.
(۷) احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان، اسلام آباد ۱۳۶۲ـ۱۳۷۰ ش.
(۸) علیرضا نقوی، تذکره نویسی فارسی در هند و پاکستان، تهران ۱۳۴۳ش.
(۹) خدا بخش کتابخانه شرقی عمومی، فهرست نسخه های خطی فارسی و عربی در خدا بخش شرقی کتابخانه عمومی، جلد XXXII، Bankipur، پاتنا ۱۹۸۰.
(۱۰) اطهر عباس رضوی، فهرست نسخه های خطی فارسی در کتابخانه مولانا آزاد، دانشگاه علیگره مسلمان، علیگره ۱۹۶۹.
(۱۱) محمد اقبال مجددی .
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عظمت‌الله بن لطف‌الله بی‌خبر گرامی»، شماره۲۴۰۴.
