عشی (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَشِيّ (به فتح عین، کسر شین و تشدید یاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای اول ظهر تا غروب آفتاب است.
مشتقات
عَشِيّ که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
بِالْعَشِيِ (به فتح عین و کسر شین) به معنای شام،
عَشِيًّا (به فتح عین و کسر شین) به معنای شام،
عَشِيَّةً (به فتح عین و کسر شین) به معنای شامگاه است.
عَشِيّ به عقيده
راغب از اول ظهر است تا صبح روز بعد.
ابن اثیر در
نهایه و طبرسى ذيل آيه ۱۶
سوره یوسف آن را به لفظ «قيل» آورده‌اند.
عَشِيَّه: همان
عشىّ است به قولى تاء آن براى وحدت است.
به مواردی از
عَشِيّ که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ سَبِّحْ بِالْعَشِيِ وَ الْإِبْكارِ) (و به هنگام صبح و شام، او را تسبيح بگو!»)
ولى
طبرسی و
زمخشری ذيل این آيه
عشىّ را از اول ظهر تا غروب آفتاب گفته‌اند چنان‌كه ابكار را از طلوع
فجر تا وقت چاشت و انتشار نور خورشيد ذكر كرده‌اند.
ناگفته نماند: عِشاء در قرآن تنها آمده ولى «
عَشيّ» اغلب با «ابْكار- اشْراق- غَداة- بُكْرَة» مقابل آمده است، مثل آيه فوق که چنین است.
(كسانى را كه صبح و شام خدا را مى‌خوانند، و ذات پاک او را مى‌طلبند.)
(يُسَبِّحْنَ بِالْعَشِيِ وَ الْإِشْراقِ) (شامگاه و صبحگاه با او تسبيح مى‌گفتند.)
(فَأَوْحى إِلَيْهِمْ أَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَ عَشِيًّا) (او از محراب
عبادت به سوى مردم بيرون آمد؛ و با اشاره به آنها گفت: « (به شكرانه اين موهبت، صبح و شام خدا را تسبيح گوييد.»)
بنابر قول راغب مدت
تسبیح و
دعا در اين آيات از طلوع فجر تا نزديكى
ظهر و از ظهر تا
صبح روز بعد است و بنابر قول طبرسى و زمخشرى دو طرف روز می‌باشد. قول آنها به نظر بهتر می‌آيد.
(كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَها لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحاها) (در آن روز که
قیامت را می‌بینند احساس می‌کنند که گویا توقّفشان در
دنیا و برزخ جز شامگاهی یا صبحگاهی بیشتر نبوده است.)
ضمير ضُحاها به
عَشِيَّةً راجع است يعنى روزى كه
قیامت را مى‌بينند گویى در
دنیا يا در
قبرها توقّف نكرده‌اند مگر آخر يک روز و يا اول آن‌را گویند.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عشی»، ج۵، ص۴.
