عرض عام طبیعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

عرض عام طبیعی، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای مصادیق مفهوم عرض عام منطقی است.

---

همان طور که کلی به اعتبار وجود ذهنی یا خارجی به سه قسم طبیعی، عقلی و منطقی منقسم می‌شود، هر یک از اقسام پنج‌گانه کلی (کلیات خمس) نیز این سه قسم را دارند.

---

«عرض عام منطقی» عبارت است از: مفهوم کلی مشترک، میان دو یا چند حقیقت که خارج از ذات آن دو و عارض بر آنهاست. مصادیق این مفهوم کلی را «عرض عام طبیعی» گویند؛ مثل ماشی که کلی مشترک میان انسان و سایر حیوانات است که خارج از ذات آنها و عارض بر آنهاست. عرض عام طبیعی، معروضِ عرض عام منطقی واقع می‌شود؛ یعنی عرض عام منطقی بر آن حمل می‌شود؛ مانند: الماشی عَرَضٌ عامٌ للانسان؛ یعنی ماشی عرض عام برای انسان است.
وقتی عرض عام طبیعی مثل ماشی با وصف مفهومِ «عرضیت عامه» که عرض عام منطقی است؛ لحاظ شود به مجموع صفت و موصوف، «عرض عام عقلی» اطلاق می‌شود.
بنابراین در مثال «الضاحک عرضٌ عامٌ»، ضاحک، از آن لحاظ که ضاحک است و قطع نظر از اینکه عرض عام باشد یا نه، عرض عام طبیعی است و مفهوم عرض عام، مجرد از هر ماده و مصداقی، عرض عام منطقی است و ضاحک به وصف عرض عام بودن، عرض عام عقلی است. از تعاریف سه قسم مذکور روشن می‌شود که ظرف تحقق عرض عام منطقی و عقلی، عالم ذهن است و عرض عام طبیعی، به لحاظ وجود افرادش در خارج، خارجی است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    

---