• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عرض خاص طبیعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



عرض خاص طبيعی، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای مصادیق مفهوم عرض خاص منطقی است.



همان طور که کلی به اعتبار وجود ذهنی یا خارجی به سه قسم طبیعی، عقلی و منطقی منقسم می‌شود، هر یک از اقسام پنج‌گانه کلی (کلیات خمس) نیز این سه قسم را دارند.


«عرض خاص منطقی» یا «خاصه منطقی» عبارت است از: مفهوم کلی مخصوص به یک حقیقت که خارج از ذات آن حقیقت و عارض بر آن است. مصادیق این مفهوم کلی را «عرض خاص طبیعی» گویند؛ مثل ضاحک که کلی مخصوص به حقیقت انسان است که خارج از ذات انسان و عارض بر آن است. عرض خاص طبیعی، معروضِ عرض خاص منطقی واقع می‌شود؛ یعنی عرض خاص منطقی بر آن حمل می‌شود؛ مانند: الضاحک عَرَضٌ خاصٌ؛ یعنی ضاحک، عرض خاص (خاصه) است.
وقتی عرض خاص طبیعی مثل ضاحک با وصف مفهوم «عرضیت خاصه» که عرض خاص منطقی است؛ لحاظ شود به مجموع صفت و موصوف، «عرض خاص عقلی» اطلاق می‌ شود؛ بنابراین در مثال «الضاحک عرضٌ خاصٌ»، ضاحک، از آن لحاظ که ضاحک است و قطع نظر از اینکه عرض خاص باشد یا نه، عرض خاص طبیعی است و مفهوم عرض خاص، مجرد از هر ماده و مصداقی، عرض خاص منطقی است و ضاحک به وصف عرض خاص بودن، عرض خاص عقلی است. از تعاریف سه قسم مذکور روشن می‌شود که ظرف تحقق عرض خاص منطقی و عقلی، عالم ذهن است و عرض خاص طبیعی به لحاظ وجود افرادش در خارج، خارجی است.
[۱] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۳۹.
[۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۶۵.
[۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۷۰.
[۵] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۳۱.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
مظفر، محمدرضا، المنطق.    


۱. فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۳۹.
۲. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۶۵.
۳. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۷۰.
۴. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۱۰۵.    
۵. شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۳۱.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «عرض خاص طبیعی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۶.    




جعبه ابزار