عبدالفتاح فومنی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عبدالفتاح فومنی ظاهرا در گیلان به
دنیا آمده است. وی تاریخ نویس بوده و شعر هم می‌گفته که ظاهرا تخلصش گیلانی است.
عبدالفتاح ظاهرا در
گیلان متولد شد و همان جا
چشم از جهان فروبست. از دوران جوانی و مدرسه و معلمان و کسب مقدمات علمی او اطلاعی به دست نیامد. در گوشه‌ای از فومن به کار
کشاورزی اشتغال داشت و خمول و گمنامی را به جای شهرت پسندیده بود. اتفاقات و سوانح عجیب گیلان او را بر آن داشت که قلم بر کاغذ گذارد و شرحی درباره این جریانات غیرعادی بنویسد.
شاید آشنایی او با دیوانیان سبب شد که او از گوشه اعتزال بیرون آید و به کارهای دیوانی تن در دهد. یک بار او را با بهزاد بیک- وزیر گیلانات- معاشر و همنشین می‌بینیم. این دوستی ظاهرا در سال ۱۰۲۰ یا ۱۰۲۱ ق است. زیرا در همین تاریخ است که خواجه محمد رضای سارو خواجه- وزیر
آذربایجان- عاملان و
ضابطان بهزاد بیک را در آستارا و گسکر زندانی کرد و نمایندگان خود را در آن جا گماشت.
بهزاد بیک با شنیدن این خبر، اسلحه به رعیت داد و لشکری تهیه کرد و به سوی گسکر و آستارا بر سر خواجه محمدرضا رفت. مرتضی قلی خان- حاکم گسکر- او را منع کرد و یادآور شد که اسلحه به رعیت دادن کار درستی نیست و نباید رعیت را مسلح کرد، بالاخره جریان امر را به عرض شاه عباس رسانیدند. شاه عباس دستور داد تا صورتی از نام‌های سران رعیت که در این جنگ شرکت داشته‌اند، تهیه شود. داود شهریار مامور این کار شد و نام سیصد تن از سران رعیت را نوشت و به شاه عباس رسانیدند. «حکم بر طبق آن به نام بهزاد بیک صادر گشته بود که همین سیصد نفر را همراه خود به چمن سلطانیه حاضر سازد که پادشاه خود مشاهده اوضاع و اطوار ایشان کرده، بدان چه صلاح بوده باشد، عمل نماید. هنگام ورود حکم، بهزاد بیک در قصبه لشته نشا، به خانه‌های خواجه کمال الدین تشریف داشتند و مؤلف این مولف همراه بود. در همین ایام، شاه عباس بهزاد بیک را از کار برکنار کرد. اشتغال عبدالفتاح به کارهای دیوانی پس از برکناری بهزاد بیک- وزیر گیلانات- در سال ۱۰۲۱ ق است. شاه عباس در این
تاریخ تقریبا تمام عاملان و
ضابطان و تحویل داران و محاسبان و داروغگان حساب را که بهزاد بیک تعیین کرده بود، از کار برکنار کرد و افراد دیگری به جای ایشان گماشت و روانه فرح آباد شد. از فرح آباد سه تن را برای تنقیح حساب چهارده ساله بیه پس برگزید و رقم به نام ایشان نوشت و به گیلان فرستاد.
از نتیجه این انتصاب و گزارش‌هایی که در مورد تنقیح محاسبات چهارده ساله تهیه شده و به عرض رسیده است، هیچ گونه اطلاعی در دست نیست.
در ایام
قیام عادلشاه (- غریب شاه) که در سال ۱۰۲۲ ق بود و عادلشاه و سلطان بوسعید چپک و عنایت خان، از
رشت متوجه فومن شدند، عبدالفتاح که در این ایام مشهور و سرشناس بود، به طرف
عراق حرکت کرد.
نمی‌دانیم عبدالفتاح این سفر را به آخر رسانید یا از میانه راه مراجعت کرد. دیگر از احوالات او هیچ گونه اطلاعی در دست نیست.
عبدالفتاح نثر را خوب نمی‌نوشت و نظم را خوب نمی‌گفت. بسیاری از ابیات متن را خود سروده است. تخلص او ظاهرا «گیلانی» است.
تاریخ گیلان
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
