• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالسلام بن رغبان حمصی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: عبدالسلام بن رغبان حمصی (رویدادهای‌تاریخ‌اسلام‌ترمانینی).

ابومحمد عبدالسلام بن رغبان حمصی (۱۶۱ - ۲۳۵ق)، مشهور به دیک الجن، از شاعران بزرگ شیعه مذهب قرن سوم هجری قمری در شام بود. وی اشعار بسیاری در مدح امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) و در رثای امام حسین (علیه‌السّلام) سروده است.


ابومحمد عبدالسلام بن رغبان بن عبدالسلام حمصی کلبی، مشهور به دیک الجن، از شاعران بزرگ شام و شیعه مذهب بود.
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۲۳.    
او را به خاطر داشتن چشمانی سبز رنگ، دیک الجن نامیدند. جدش تمیم اهل موته، از توابع حماة بود که به دست حبیب بن مسلمه مسلمان شد.
[۲] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۱.    
گرچه بنابر قولی، دیک الجن را از موالی بنی تمیم هم گفته‌اند.
[۳] ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۲۱۷.    
خاندانش در سلمیه، از نواحی حمص می‌زیستند و او به سال ۱۶۱ق در همین‌جا زاده شد، اما بعدها در شهر حمص اقامت گزید
[۴] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۲۴۴.    
و با زنی مسیحی به نام ورد از اهالی حمص که به او علاقمند گشته و خود به اسلام خوانده بود، وصلت کرد. زمانی زندگی سخت بر او تنگ شد، لذا به ناچار به موطن اصلی خود سلمیه بازگشت و نزد احمد بن علی‌ هاشمی (شاید از بستگان یا دوستانش بود) مدت زیادی ماند، ولی در اثر کینه‌توزی و بدگویی پسر عمویش پیش برادران و خویشان عبدالسلام که از هجای او آزرده بود، ناگزیر به کوچ دوباره به حمص شد.
[۵] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۲۸۷.    


با این‌که ابومحمد هیچ‌گاه سفری به خارج از شام نداشت،
[۶] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۲۸۷.    
ولی احتمالا نزد اساتیدی به فراگیری ادبیات عرب پرداخته است. شاعر بزرگ شیعه، دعبل خزاعی از کسانی است که عبدالسلام از وی بهره برده است. محمد بن حفص صفار شاعر، علی بن حسن طرسوسی و ابوعثمان سعید بن زید بن خالد شاعر حمصی که از موالی بنی‌ هاشم است، از دیک الجن اشعاری را روایت نموده‌اند.
[۷] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۱.    

عبدالله بن محمد بن عبدالملک زبیدی می‌گوید: نزد دیک الجن بودم که ابوتمام حبیب بن اوس طایی در اوان جوانی پیش او آمد. عبدالسلام حمصی قطعه‌ای از اشعارش را از زیر سجاده خود به ابوتمام داد تا هم بهره ببرد و هم با فروش آن کسب درآمد کند.
[۸] صدر، سید حسن، تکملة امل الآمل، ص۲۶۰.    
ابونواس شاعر مشهور این دوره هم در سفری که به مصر داشت، در حمص به دیدار وی رفته است.
[۹] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۲۴۵.    


دیک الجن شاعری نیکوسرا، خوش آواز، طنبورنوازی توانا
[۱۰] ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۱.    
و در عین‌حال فردی کم حیا و گستاخ توصیف شده است.
[۱۱] ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۲۸۷.    
گویند: زمانی به دمشق رفته و احمد بن محمد بن مدبّر حاکم وقت آنجا را ستوده و صله دریافت کرده است.
[۱۲] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۲۳.    
دیک الجن را به گزاف از شاعران دولت عباسی شمرده‌اند، چرا که به خاطر عقیده‌ای که داشت نه‌تنها به دیدار خلیفگان نرفت و به مدح آنان نپرداخت، که بنا به داده‌های برخی منابع، در ملاقاتی که با‌ هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ق) داشت، به خلیفه ثابت کرد که مستحق خلافت نیست.
[۱۳] نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار، ج۳، ص۳۹۹.    
[۱۴] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۳۱۷.    
[۱۵] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۳۳۱.    


عبدالسلام اشعار بسیاری در مدح امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) و در رثای امام حسین (علیه‌السّلام) سروده است. او دیوان شعری دارد
[۱۶] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۳۳۴.    
که ابوالحسن علی بن محمد عدوی شمشاطی (زنده در ۳۷۷ق) آن را گرد آورده بود.
[۱۷] نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۲۶۵.    
دیک الجن سرانجام در سال ۲۳۵ یا ۲۳۶ق در حمص درگذشت.
[۱۸] ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۸۵.    
[۱۹] جهشیاری، محمد بن عبدوس، الوزراء و الکتاب، ص۱۰۲.
[۲۰] دمیری، محمد بن موسی، حیاة الحیوان الکبری، ج۱، ص۴۸۵.    
[۲۱] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، اخبار النساء، ص۹۸.    
[۲۲] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۸، ص۴۲۲.    
[۲۳] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۶۳.    
[۲۴] بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۷۷.
[۲۵] سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۴، ص۴.
[۲۶] مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۴۳۲.    
[۲۷] ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۲۴.    
[۲۸] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۵.    
[۲۹] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۲.    
[۳۰] شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۵۶۸.
[۳۱] کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۵، ص۲۲۴.    
[۳۲] مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۲۴۷.    


۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۲۳.    
۲. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۱.    
۳. ↑ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۱، ص۲۱۷.    
۴. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۲۴۴.    
۵. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۲۸۷.    
۶. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۲۸۷.    
۷. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۱.    
۸. ↑ صدر، سید حسن، تکملة امل الآمل، ص۲۶۰.    
۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۷، ص۲۴۵.    
۱۰. ↑ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۱.    
۱۱. ↑ ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، ج۱۴، ص۲۸۷.    
۱۲. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۲۰، ص۱۲۳.    
۱۳. ↑ نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار، ج۳، ص۳۹۹.    
۱۴. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۳۱۷.    
۱۵. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۲، ص۳۳۱.    
۱۶. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۹، ص۳۳۴.    
۱۷. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۲۶۵.    
۱۸. ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۳، ص۱۸۵.    
۱۹. ↑ جهشیاری، محمد بن عبدوس، الوزراء و الکتاب، ص۱۰۲.
۲۰. ↑ دمیری، محمد بن موسی، حیاة الحیوان الکبری، ج۱، ص۴۸۵.    
۲۱. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، اخبار النساء، ص۹۸.    
۲۲. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۸، ص۴۲۲.    
۲۳. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۱۶۳.    
۲۴. ↑ بروکلمان، کارل، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۷۷.
۲۵. ↑ سزگین، فؤاد، تاریخ التراث العربی، ج۲، ق۴، ص۴.
۲۶. ↑ مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح، ص۴۳۲.    
۲۷. ↑ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۱۲۴.    
۲۸. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۴، ص۵.    
۲۹. ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۸، ص۱۲.    
۳۰. ↑ شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، ج۲، ص۵۶۸.
۳۱. ↑ کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۵، ص۲۲۴.    
۳۲. ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۲۴۷.    


• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۴۴۵، برگرفته از مقاله «عبدالسلام حمصی».


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 235 (قمری) | درگذشتگان سال 236 (قمری) | شاعران اهل بیت سده سوم (قمری) | شاعران شیعه قرن 3 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری)
جعبه ابزار