عبادت به معنای اخص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعمال مشروط به
امتثالِ به
قصد قربت را عبادت به معنای اخص می‌گویند.
عبادت به معنای اخص، مقابل
عبادت به معنای اعم بوده و عبارت است از اعمال و افعالی که فقط باید به قصد " تقرب الی الله تعالی " انجام شود؛ یعنی شرط صحت آنها و سقوط امرشان، امتثال با قصد قربت است و در غیر این صورت، امر آنها امتثال نگردیده و ساقط نمی‌شود و سبب
اشتغال ذمه مکلف به اعاده و یا
قضا می‌گردد، مانند:
نماز و
روزه.
برخی عبادت را نهایت خضوع و تذلل در برابر کسی دانسته‌اند که دارای غایت فضیلت باشد.
امام خمینی این تعریف را کامل نمی‌داند و باور دارد شاید عبادت که در فارسی از آن به پرستش و بندگی تعبیر می‌شود در معنای خود خضوع برای خالق و خداوند را داشته باشد. ازاین‌رو این نوع خضوع که ملازم است به خداوندی معبود، در غیر خداوند
شرک و
کفر است. اما مطلق خضوع، بدون اعتقاد به خداوندی معبود، هرچند به غایت
خضوع برسد، موجب کفر و شرک نیست، اگرچه برخی اقسام آن، چون پیشانی بر خاک گذاشتن حرام باشد.
امام خمینی میان اعمال قربی و عبادی فرق گذاشته و انجام اعمالی مانند دادن خمس و زکات به قصد اطاعت و تقرب به خدا را مصداق عبادت نمی‌داند. بنابر نظر ایشان عبادت، همان گونه که از ترجمه فارسی آن به «پرستش» برمی‌آید، تنها شامل اعمالی مانند نماز است که نشان‌دهنده پرستش و خشوع و خضوع در برابر خداوند و بیانگر ستایش او به دلیل ربوبیت و دیگر صفات الهی است؛ بنابراین ایشان به‌منظور پیشگیری از اشتباه بهتر می‌داند برای نوع نخست از اعمال، عنوان «تقربی» به کار رود و برای نوع دوم عنوان «عبادت» و «تعبدی» به کار رود.
به اعتقاد امام خمینی حقیقت عبادت، سرایت‌دادن ثنای حق تا نشئه عالم مادی و ملکی بدن است و برای هریک از مراتب انسانی در این عبادت بهره‌ای برشمرده و معتقد است، هم‌چنان‌که عقل، بهره‌ای از معارف و ثنای ربوبیت دارد،
قلب و صدر و بدن نیز بهره‌ای از آن دارند، بهره بدن همین عبادت و نسک است.
به اعتقاد ایشان هر عبادتی ثنای پروردگار به وصفی از اوصاف و اسمی از اسمای اوست و همه عبادات، حتی عبادت انسان کامل، دائم تحت حجب اسماء و صفات حق واقع می‌شود، هرچند
انسان کامل عابد
اسم اعظم و غیر او عابد سایر اسما و صفات هستند.
مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج۱، ص۳۲۱.
مكارم شیرازی، ناصر، انوارالاصول، ج۱، ص۶۰۵.
محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج۲، ص۳۲۱.
•
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
