عادَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عادَ:
(وَ مَنْ عادَ) عادَ: از مادّه
«عود» به
معنی «برگشتن به چیزی» است
و به
معنی «
تکرار» آمده، چنان که در
آیه مورد بحث می‌خوانیم:
«...
خداوند از آنچه در گذشته واقع شده
عفو کرده است و هرکس
تکرار کند خداوند از او
انتقام می‌گیرد...»
(وَ مَنْ عادَ... ) از آنجا که هیچ حکمی معمولا شامل گذشته نمی‌شود در این آیه تصریح شده که خدا تخلفاتی را که در گذشته انجام داده‌اید، عفو فرموده است و هرگاه کسی به این اخطارهای
مکرر (و حکم
کفّاره) اعتنا نکند و باز هم مرتکب
خطا (
صید در حال
احرام) شود، خداوند از چنین کسی انتقام خواهد گرفت.
در میان
مفسران گفتگوست که آیا کفاره صید با
تکرار آن
تکرار می‌شود یا نه؟ ظاهر آیه این است که در صورت
تکرار تنها
تهدید به انتقام الهی شده و اگر کفاره نیز
تکرار می‌شد می‌بایست تنها به ذکر انتقام الهی
قناعت نشود و
تکرار کفاره نیز تصریح گردد. در روایاتی که از طریق
اهل بیت (علیهم‌السّلام) به ما رسیده این موضوع آمده است.
به موردی از کاربرد
عادَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(یا اَیُّها الَّذینَ آمَنواْ لا تَقْتُلواْ الصَّیْدَ وَ اَنتُمْ حُرُمٌ وَ مَن قَتَلَهُ مِنکُم مُّتَعَمِّدًا فَجَزاء مِّثْلُ ما قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ یَحْکُمُ بِهِ ذَوا عَدْلٍ مِّنکُمْ هَدْیًا بالِغَ الْکَعْبَةِ اَوْ کَفّارَةٌ طَعامُ مَساکینَ اَو عَدْلُ ذَلِکَ صیامًا لِّیَذوقَ وَ بالَ اَمْرِهِ عَفا اللّهُ عَمّا سَلَف وَ مَنْ عادَ فَیَنتَقِمُ اللّهُ مِنْهُ وَ اللّهُ عَزیزٌ ذو انْتِقامٍ) (ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! در حال احرام، شکار نکنید و هر کس از شما از روی
عمد آن را به
قتل برساند، باید کفّاره‌ای معادل آن از چهارپایان بدهد؛ کفّاره‌ای که دو نفر
عادل از شما، معادل بودن آن را تصدیق کنند و به صورت قربانی به
حریم کعبه برسد؛ یا به جای قربانی، با
اطعام مستمندان کفاره دهد؛ یا معادل آن،
روزه بگیرد، تا
کیفر کار خود را بچشد. خداوند گذشته را عفو کرده است و هر کس
تکرار کند، خدا او را مجازات می‌کند و خداوند، توانا و دارای مجازات است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ مَنْ عادَ فَیَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ وَ اللَّهُ عَزیزٌ ذو انْتِقامٍ) ظاهر عود
تکرار کردن عمل است، لیکن در اینجا مراد
تکرار افعال گذشته نیست تا
معنای آیه این بشود: کسی که
تکرار کند مثل اعمال گذشته را خداوند از او انتقام می‌ستاند. زیرا اگر به این معنا باشد آیه منطبق می‌شود با عملی که حکم
(وَ مَنْ قَتَلَهُ مِنْکُمْ مُتَعَمِّداً فَجَزاءٌ... ) متعلق است به آن و در نتیجه مراد از انتقام همان حکم به کفاره که حکمی است فعلی خواهد بود. لیکن ظاهر جمله
(فَیَنْتَقِمُ اللَّهُ مِنْهُ) این است که می‌خواهد از یک امری آینده خبر دهد، نه از حکمی فعلی و این خود شاهد است بر اینکه مراد از عود
تکرار عملی است که کفاره به آن متعلق شده است و در نتیجه مراد از انتقام،
عذاب الهی خواهد بود، نه همان کفاره.
• شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عادَ»، ج۳، ص۲۶۰.
