طَعَنوا (لغاتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَعَنوا:(وَ طَعَنوا فی دینِکُمْ فَقاتِلوا) «طَعَنوا» از مادّه
طَعْن (به فتح طاء
و سکون عین) به معنای زدن با نیزه است که به طور
استعاره در عیبگوئی
و عیب گرفتن به کار میرود.
آیه مورد بحث درباره
نقض پيمان مشركان
و مورد
طعن قرار دادن آيين مسلمين است، مىفرمايد:
و اگر پيمانهاى خود را پس از
عهد خويش بشكنند
و آيين شما را مورد طعن قرار دهند با پيشوايان كفر پيكار كنيد.
درست است كه آنها با شما پيمان
ترک مخاصمه بستهاند، ولى اين پيمان با نقض شدن مكرر
و آمادگى براى نقض در آينده اصلا اعتبار
و ارزشى نخواهد داشت. در اين كه منظور از اين گروه چه كسانى بودند در ميان مفسران گفتگوست، بعضى اشاره به
یهود و بعضى به اقوامى كه در آينده با مسلمانان درگير شدند، مانند حكومتهاى
ایران و روم دانستهاند
و بعضى اشاره به كفار
قریش دانستهاند
و بعضى اشاره به پارهاى از افراد كه مسلمان شدند
و مرتد گشتند. ولى ظاهر آيات بخوبى گواهى مىدهد كه موضوع سخن همان گروه مشركان
و بتپرستانى است كه در آن
زمان به ظاهر با مسلمانان پيمان ترک مخاصمه داشتند، ولى عملا پيمانشان را نقض كرده بودند
و آنها گروهى از مشركان اطراف
مکه، يا ساير نقاط
حجاز بودند.
به موردی از کاربرد «طَعَنوا» در
قرآن، اشاره میشود:
(وَ إِن نَّكَثواْ أَيْمانَهُم مِّن بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ طَعَنواْ في دينِكُمْ فَقاتِلواْ أَئِمَّةَ الْكُفْرِ إِنَّهُمْ لا أَيْمانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَنتَهونَ) «
و اگر پيمانهاى خود را پس از
عهد خويش بشكنند،
و آيين شما را مورد طعن
و تمسخر قرار دهند، با پيشوايان
کفر پيكار كنيد؛ چرا كه پيمان آنها اعتبارى ندارد؛ شايد با شدّت عمل دست بردارند.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان میفرمایند: از سياق آيه استفاده مىشود كه مراد غير آن مشركين است كه در آيه قبلى دستور داد عهد
و پيمانشان را بشكنيد
و فرمود: چون آنها تجاوزكارند
و در هيچ مؤمنى قرابت
و عهدى را رعايت نمىكنند، چون اگر منظور از آيه مورد بحث هم همانها مىبودند ديگر جا نداشت با اينكه در آنان نقض عهد را شرط كرده بفرمايد: اگر عهد شكستند. پس قطعا منظور در آيه مورد بحث قوم ديگرى است كه با زمامدار مسلمانان عهدى داشته
و آن را شكستهاند،
و خداوند قسمهايشان را لغو دانسته
و دستور مىدهد كه با آنان كارزار كنيد،
و علاوه آنان را پيشوايان كفر ناميده چون نسبت به سايرين در كفر به آيات خدا سابقهدارترند،
و سايرين از آنان ياد مىگيرند، لذا بايد با همه آنان بجنگند بلكه بدين
وسیله از عهدشكنى دست بردارند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «طعنوا»، ج۳، ص ۱۹.