ضِغْث (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَغْث (به فتح ضاد) از
واژگان قرآن کریم به معنای مخلوط کردن است.
ضِغْث (به کسر ضاد) به معنای دسته علف خشک، دسته ترکه یا ترکه نرم یا دسته ریحان و امثال آن و نیز به معنی امر مختلط و حدیث مختلط است
ضَغْث به معنای مخلوط کردن است.
«ضَغَثَ الْحَدِیثَ ضَغْثاً: خَلَطَهُ» چنان‌که در
الصحاح و
اقرب الموارد گفته است.
ضِغْث به معنای دسته علف خشک، دسته ترکه یا ترکه نرم یا دسته ریحان و امثال آن و نیز به معنی امر مختلط و حدیث مختلط است، چنان‌که اقرب الموارد به معنی اخیر تصریح کرده است.
به مواردی از
ضِغْث که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ خُذْ بِیَدِکَ ضِغْثاً فَاضْرِبْ بِهِ وَ لا تَحْنَثْ) یعنی «دسته علف خشک یا ترکه برگیر و با آن بزن و نقض عهد مکن.»
(قالُوا اَضْغاثُ اَحْلامٍ وَ ما نَحْنُ بِتَاْوِیلِ الْاَحْلامِ بِعالِمِینَ) «گفتند: آمیخته‌هایی است از خواب‌های پریشان و ما به تعبیر چنین خواب‌ها واقف نیستیم.»
اضغاث جمع ضغث به معنی دسته‌ها و مختلط‌ها است و
احلام جمع حلم (بر وزن عنق و قفل) به معنی خواب پریشان است، اضافه اضغاث به احلام به معنی «من» می‌باشد، یعنی
«اضغاث من احلام»، الف و لام احلام، عهد ذکری و اشاره به اضغاث و احلام ما قبل است؛ آیه ۵
سوره انبیاء همین‌طور است.
(بَلْ قالُوا اَضْغاثُ اَحْلامٍ بَلِ افْتَراهُ بَلْ هُوَ شاعِرٌ.) (آن‌ها گفتند: «[
آن‌چه محمد آورده وحی نیست؛] بلکه خواب‌هایی آشفته است؛ اصلًا آن را به
دروغ به خدا بسته؛ بلکه او یک شاعر است؛ اگر راست می‌گوید باید معجزه‌ای برای ما بیاورد؛ همان‌گونه که
پیامبران پیشین با
معجزات فرستاده شدند».)
که در «شعر» مشروحا گذشت.
باید دانست معنی اولی که اختلاط باشد در ضغث ملحوظ است، لذا اقرب الموارد آن‌را دسته علف که تر و خشک به هم مخلوط شده معنی کرده است.
به موردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره مخلوط شدن حق و باطل فرموده است:
«وَ لكِن يُؤْخَذُ مِنْ هذا ضِغْثٌ، وَ مِنْ هذا ضِغْثٌ، فَيُمْزَجانِ.» «و لیکن مشتی از حق و مشتی از باطل گرفته و به هم مخلوط می‌شود و در این‌جاست که
شیطان بر دوستانش مسلط می‌شود.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ضغث»، ج۴، ص۱۹۰-۱۹۱.
