• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضَرْب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





ضَرْب (به فتح ضاد و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای زدن است.
ضرب در قرآن در معانی مختلفی مثل زدن با دست‌، زدن چیزی به چیزی، پایکوبی، راه رفتن، مسافرت کردن، در حتمی شدن کار، اعراض و روگرداندن به کار رفته است.
مشتقات ضَرْب که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
اضْرِبُوهُنَ‌ (به کسر همزه، راء و سکون ضاد) به معنای آن‌ها را تنبیه كنيد؛
اضْرِبُوا (به کسر همزه، راء و سکون ضاد) به معنای بزنيد؛
لا یَضْرِبْنَ‌ (به فتح یاء، سکون ضاد و کسر راء) به معنای به زمین نزنند؛
ضَرَبَ‌ (به فتح ضاد، راء و باء) به معنای مثال زد؛
ضَرَبْتُمْ‌ (به فتح ضاد، راء و سکون باء) به معنای سفر مى‌كنيد؛
ضُرِبَتْ‌ (به ضم ضاد، کسر راء و فتح باء) به معنای مُهر زده شد؛
فَضَرَبْنا (به فتح فاء، ضاد و راء) به معنای پرده خواب بر گوش‌شان زديم؛
فَنَضْرِبُ‌ (به فتح فاء، نون و سکون ضاد) به معنای بازگيريم، است.


ضَرْب به معنای زدن است.
در موارد مختلف معانی متفاوت دارد.


به مواردی از ضَرْب که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - اضْرِبُوهُنَ‌ (آیه ۳۴ سوره نساء)

(وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَ‌)
(در بستر از آن‌ها دورى نماييد و اگر راهى جز شدت عمل نبود آن‌ها را تنبيه كنيد.)
ضرب در این آیه به معنای زدن با دست، آمده است.


۲.۲ - اضْرِبُوهُ‌ (آیه ۷۳ سوره بقره)

(فَقُلْنا اضْرِبُوهُ‌ بِبَعْضِها)
(سپس گفتيم: «قسمتى از گاو را به مقتول بزنيد.)
ضرب در این آیه به معنای زدنِ چیزی به چیزی، آمده است.


۲.۳ - لا یَضْرِبْنَ‌ (آیه ۳۱ سوره نور)

(وَ لا یَضْرِبْنَ‌ بِاَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ)
(هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينتِ پنهانی‌شان دانسته شود.)
ضرب در این آیه به معنای پایکوبی، آمده است.


۲.۴ - ضَرَبَ‌ (آیه ۲۴ سوره ابراهیم)

(اَ لَمْ تَرَ کَیْفَ‌ ضَرَبَ‌ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ)
(آيا نديدى چگونه خداوند «كلمه طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده.)
ضرب در این آیه به معنای مثل زدن، آمده است. بیشتر آیات قرآن کلمه ضرب را در همین زمینه به‌کار برده است.


۲.۵ - ضَرَبْتُمْ‌ (آیه ۹۴ سوره نساء)

(یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِذا ضَرَبْتُمْ‌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَتَبَیَّنُوا)
(اى كسانى كه ایمان آورده‌ايد! هنگامى كه در راه خدا و براى جهاد سفر مى‌كنيد، تحقيق كنيد.)
ضرب در این آیه به معنای در راه رفتن و مسافرت کردن، آمده است.


۲.۶ - ضُرِبَتْ‌ (آیه ۶۱ سوره بقره)

(وَ ضُرِبَتْ‌ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْکَنَةُ)
(و مُهر ذلّت و نياز، بر آن‌ها زده شد.)
ضرب در این آیه به معنای حتمی شدن، آمده است.


۲.۷ - فَضَرَبْنا (آیه ۱۱ سوره کهف)

(فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَداً)
(ما پرده خواب را ساليانى دراز در آن غار بر گوش‌شان زديم و سال‌ها در خواب فرو رفتند.)
در جوامع الجامع برای (فَضَرَبْنا) مفعولی مقدر کرده یعنی: «ضربنا علی اذانهم حجابا ان تسمع».
به هر حال منظور از ضرب در این آیه به معنای خواب رفتن است.


۲.۸ - فَنَضْرِبُ‌ (آیه ۵ سوره زخرف)

(اَ فَنَضْرِبُ‌ عَنْکُمُ الذِّکْرَ صَفْحاً اَنْ کُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفِینَ)
(آيا اين ذكر [قرآن‌] را از شما بازگيريم به خاطر اين‌كه قومى اسراف‌ كاريد.)
ضرب عنه به معنی اعراض و روگرداندن است.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۰۵.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۱۰۴.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۳۴.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۸۴.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۵۴۶.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۴۵.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۱۳۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۶۹.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۷۳.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۳۰۶.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۲۰۲.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۲۱۸.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۷۷.    
۱۶. نور/سوره۲۴، آیه۳۱.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۵۳.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۵۷.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۱۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۲۹.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۵، ص۲۱۸.    
۲۲. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۴.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۸.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۷۰.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۵۰.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۲۶.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۸۰.    
۲۸. نساء/سوره۴، آیه۹۴.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۳.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۶۳.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۴۱.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۳۰۷.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۴۵.    
۳۴. بقره/سوره۲، آیه۶۱.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۲۸۶.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۸۸.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۲۰۴.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۲۵۶.    
۴۰. کهف/سوره۱۸، آیه۱۱.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۴.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۴۴.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۴۷.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۶.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۹۸.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، جوامع الجامع، ج۲، ص۴۰۴.    
۴۷. زخرف/سوره۴۳، آیه۵.    
۴۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۸۹.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۱۲۵.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۸۵.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۸۳.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۶۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.    






جعبه ابزار