• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صَفْح (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





صَفْح (به فتح صاد و سکون فاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای جانب و روی چیز، اعراض کردن و همچنین به معنای اغماض و نادیده گرفتن آمده است این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است مانند: مُصافَحَه (به ضم میم و فتح فاء و حاء) به معنای این‌که صفحه دست دو نفر یکدیگر را ملاقات کند و تَّصَفُّح (به فتح تاء و صاد و تشدید فاء) به معنای صفحه صفحه جستجو کردن و تامّل نمودن است که حضرت علی (علیه‌السلام) در توصیف طاووس و نامه به حارث همدانی و ... از این واژه استفاده نموده است.



صَفْح به معنای جانب و روی چیز مثل صفحه صورت و صفحه سنگ، اعراض کردن و همچنین به معنای اغماض و نادیده گرفتن نیز آمده است. راغب اصفهانی می‌گوید: صفح از عفو ابلغ است.
مُصافَحَه به معنای این‌که صفحه دست دو نفر یکدیگر را ملاقات کند.
تَّصَفُّح به معنای صفحه صفحه جستجو کردن و تامّل نمودن آمده است.


• امام (صلوات‌الله‌علیه) در توصیف طاووس فرموده است: «وَيَتَصَفَّحُ ذَنَبَهُ وَجَنَاحَهُ، فَيُقَهْقِهُ ضَاحِكاً لِجَمَالِ سِرْبَالِهِ» «به دم و بالش نظر و تأمل می‌کند و به حدّ قهقهه می‌خندد بر زیبائی لباسش.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) مجدد در توصیف طاووس فرموده است: «وَإذَا تَصَفَّحْتَ شَعْرَةً مِنْ شَعَرَاتِ قَصَبِهِ» (اگر يكى از موهاى پوشش پرها را بررسى كنى.)
• امام (صلوات‌الله‌علیه) به حارث همدانی نوشته است: «وَاصْفَحْ مَعَ الدَّوْلَةِ، تَكُنْ لَكَ الْعَاقِبَةُ» «در صورت قدرت عفو و اغماض کن تا عاقبت نیک برای تو باشد.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره مردگان فرموده است: «وَجُعِلَ لَهُمْ مِنَ الصَّفِيحِ أَجْنَانٌ، وَمِنَ التُّرَابِ أَكْفَانٌ» «برای آنها از سطح زمین، قبرها و از خاک کفن‌ها به وجود آمده است.» «صفیح» آسمان و صفحه هر چیزی عریض است ولی این‌جا مراد از صفیح، روی زمین است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره فرشتگان فرموده است: «ثُمَّ خَلَقَ سُبْحَانَهُ لاِِسْكَانِ سَمَاوَاتِهِ، وَعِمَارَةِ الصَّفِيحِ الاَْعْلَى مِنْ مَلَكُوتِهِ، خَلْقاً بَدِيعاً مِنْ مَلاَئِكَتِهِ» (سپس خداوند براى سكونت بخشيدن در آسمان‌ها و آباد ساختن بالاترين قسمت از ملکوت خويش، مخلوقاتى بدیع، يعنى فرشتگان را آفريد.) مراد از صفیح آسمان است به علت گسترده بودن.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره لزوم تقوی فرموده است: «وَظُلْمَةِ اللَّحْدِ، وَخِيفَةِ الْوَعْدِ، وغَمِّ الضَّرِيحِ، وَرَدْمِ الصَّفِيحِ» «ظلمت لحد، ترس وعده عذاب، غمّ قبر و بستن سنگ عریض لحد.» «ردم» بستن و سدّ کردن و «صفیح» سنگ عریض است که بر روی لحد می‌نهند.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) نهی مقابله با حق در حکمت ۱۸۸ فرموده است: «مَنْ أَبْدى صَفْحَتَهُ لِلْحَقِّ هَلَكَ» «هر که صورتش را با مقابله با حق باز کند هلاک می‌شود.» «صفاح» جمع صفحه است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در وصف متقین فرموده است: «قُلوبُهُمْ دَوِيَّةٌ، وَصِفَاحُهُمْ نَقِيَّةٌ» «قلوبشان مریض و ناراحت و چهره‌شان با صفاست.»


این ماده موارد زیادی در «نهج البلاغه» آمده است. مانند:
«وَلاَ تَذْهَبَنَّ [عَنْكَ] صَفْحاً، فَإِنَّ خَيْرَ الْقَوْلِ مَا نَفَعَ» (چه اين كه بهترين گفته آن است كه سودمند باشد.)
«فَأَعْطِهِمْ مِنْ عَفْوِكَ وَصَفْحِكَ مِثْلَ الَّذِي تُحِبُّ أَنْ يُعْطِيَكَ اللهُ مِنْ عَفْوِهِ وَصَفْحِهِ» (از عفو و گذشت خود آن مقدار به آنها عطا كن، كه دوست دارى خداوند از چشم پوشى و عفوش به تو عنايت كند.)
«مَا أَضْمَرَ أَحَدٌ شَيْئاً إِلاَّ ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ، وَصَفَحَاتِ وَجْهِهِ» (كسى چيزى را در دل پنهان نمى‌كند مگر اين كه در سخنانى كه از دهان او مى‌پرد و در چهره و قيافه‌اش آشكار مى‌گردد.)


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۸.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۳۸۶.    
۳. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۴۸۶.    
۴. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج۳، ص۱۲۲.    
۵. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۶، ص۵۴۲.    
۶. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۶، ص۵۴۲.    
۷. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶۵، خطبه ۱۶۵.    
۸. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۸۶، خطبه ۱۶۳.    
۹. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۷، خطبه ۱۶۵.    
۱۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۷۱.    
۱۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۶۸، خطبه ۱۶۵.    
۱۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۹۲، خطبه ۱۶۳.    
۱۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۳۸، خطبه ۱۶۵.    
۱۴. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۷۵.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۵، خطبه ۱۶۵.    
۱۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۵۶، نامه ۶۹.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۴۲، نامه ۶۸.    
۱۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۵۹، نامه ۶۹.    
۱۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۴۱.    
۲۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۵۷، خطبه ۱۱۰.    
۲۱. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۱۹، خطبه ۱۰۹.    
۲۲. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۶۶، خطبه ۱۱۱.    
۲۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۲۸.    
۲۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۹، خطبه ۹۰.    
۲۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۶۷، خطبه ۸۹.    
۲۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۲۸، خطبه ۹۱.    
۲۷. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۴۲۳.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۸۵، خطبه ۹۱.    
۲۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۳۸، خطبه ۱۹۰.    
۳۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج، ص، خطبه ۱۸۵.    
۳۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۱، خطبه ۱۹۰.    
۳۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۱۰.    
۳۳. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۶، ص۷۲.    
۳۴. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۱۲۲.    
۳۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۰۲، حکمت ۱۸۸.    
۳۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۹۵، حکمت ۱۸۸.    
۳۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۲، حکمت ۱۸۸.    
۳۸. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۳۷۱.    
۳۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۸۵، خطبه ۱۹۴.    
۴۰. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۹۱، خطبه ۱۸۹.    
۴۱. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۷، خطبه ۱۹۴.    
۴۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۶۳.    
۴۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۳۳، نامه ۳۱.    
۴۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۴۵، نامه ۳۱.    
۴۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۹۳، نامه ۳۱.    
۴۶. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۶۴.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱۳، نامه ۳۱.    
۴۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۹۷، نامه ۵۳.    
۴۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۹۴، نامه ۵۳.    
۵۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۲۸، نامه ۵۲.    
۵۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۳۲.    
۵۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۶۹، نامه ۵۳.    
۵۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۷۳، حکمت ۲۳.    
۵۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۵۶، حکمت ۲۵.    
۵۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۷۲، حکمت ۲۶.    
۵۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۸، ص۱۳۷.    
۵۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۳۷، حکمت ۲۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صفح»، ج۲، ص۶۳۸.    






جعبه ابزار