شیربها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیربها به
پول ی گفته می شود که خانواده
عروس از
داماد می گیرند
شیر بها- كه امروزه در برخى مناطق رایج است- عبارت است از پولى كه
داماد قبل از مراسم
ازدواج، علاوه بر
مهر به خانواده
عروس مى دهد. عنوان یاد شده در كلمات برخى معاصران و نیز در پاسخ به
استفتائات مطرح شده است.
امام خمینی در
تحریرالوسیله می‌نویسد: «ما تعارف فی بعض البلاد من انّه یاخذ بعض اقارب البنت کابیها و امّها من الزوج شیئاً - و هو المسمّی فی لسان بعض ب «شیربها»، و فی لسان بعض آخر بشی‌ء آخر - لیس بعنوان المهر و جزء منه، بل هو شی‌ء یؤخذ زائداً علی المهر.»
آنچه که در بعضی از شهرها متعارف شده که بعضی از نزدیکان
دختر مانند
پدر و مادرش، چیزی از
شوهر می‌گیرند و در زبان بعضی به «شیربها» و در زبان بعضی دیگر به چیز دیگر نامیده می‌شود، به‌عنوان مهر و جزء مهر نمی‌باشد، بلکه چیز زیادتر از مهر است که گرفته می‌شود.
و حکم آن این است که اگر دادن و گرفتن آن به‌عنوان
جعاله برای عمل مباحی باشد، در
جواز و حلال بودن آن اشکالی نیست، بلکه در
استحقاق عامل بر آن و سلطنت نداشتن
شوهر بر برگرداندن (پس‌گرفتن) آن بعد از دادنش، اشکالی نمی‌باشد. و اگر به‌عنوان جعاله نباشد؛ پس اگر شوهر با
طیب نفس به نزدیکان دختر می‌دهد اگرچه برای جلب خاطر آن شخص و جلب محبت او و راضی نمودن او باشد؛ چون که
رضایت او ذاتاً مقصود است یا به جهت آن‌که رضایت دختر بستگی به رضایت او دارد پس به ملاحظه این جهات، شوهر با طیب خاطر، آن مال را بذل می‌نماید، ظاهر آن است که گرفتن آن جایز است، لیکن برای شوهر مادامی‌که آن مال
موجود است، جایز است که آن را برگرداند. و اما با عدم رضایت شوهر و دادن آن فقط به این جهت که دختر را خلاص نماید؛ زیرا نزدیکان دختر مانع راه‌افتادن امر می‌باشند با اینکه دختر به همان چیزی که زوج از مهر
بذل می‌نماید، راضی به ازدواج است، گرفتن و خوردن آن
حرام است و برای شوهر جایز است که در آن
رجوع کند اگرچه
تلف شده باشد.
پس شیر بها غیر از
مهر است؛ از این رو،
احکام مهر بر آن مترتب نمى شود و پرداخت آن مى تواند تحت یكى از عناوین زیر باشد.
۱. جعاله؛ بدین گونه كه داماد در ازاى انجام دادن عملى
مباح از سوى خانواده عروس، همچون راضى كردن دختر به
ازدواج با وى، مالى را به عنوان جعاله به آنان مى دهد. در این صورت، همه احكام جعاله بر آن مترتب مى گردد و خانواده عروس در ازاى عمل یاد شده مستحق دریافت
اجرت تعیین شده خواهند بود و
داماد نمى تواند آن را پس بگیرد.
۲.
هبه؛ بدین گونه كه
داماد با رضایت، مالى را به خانواده دختر
هبه مى كند هرچند قصد او از این‌كار جلب نظر پدر ومادر عروس یاكسب
رضایت خود عروس باشد.
در این فرض، گرفتن مال از داماد، براى خانواده عروس
جایز است. داماد نیز مى تواند تا زمانى كه آن
مال تلف نشده از
هبه خود برگردد و مال را پس بگیرد.
۳. داماد راضى به پرداخت شیربها نباشد و دختر با
مهر تعیین شده راضى به
ازدواج با او باشد؛ لیكن بستگان عروس مانع این
وصلت باشند و داماد به جهت رهایى دختر از این وضعیت و رفع مانع، ناگزیر از پرداخت شیربها به خانواده
عروس گردد. در این صورت، گرفتن شیربها بر خانواده عروس حرام، و تصرف در آن
ضمان آور است و داماد حتى پس از
تلف شدن مال مى تواند رجوع كند و آن را پس بگیرد.
• جمعي از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمي شاهرودي فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام، ج۴، ص۷۷۵-۷۷۶
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
