شَقّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَقّ (به فتح شین و تشدید قاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای شکافتن و شکاف است.
شِقّ (به کسر شین و تشدید قاف) به معنای
مشقت و زحمت است.
مشتقات
شقّ که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
شَقًّا (به فتح شین و قاف) به معنای شکافتنی،
بِشِقِ (به کسر شین و قاف) به معنای مشقت،
الشُّقَّةُ (به ضم شین و فتح قاف) به معنای مسافت،
شِقاقٍ (به کسر شین) به معنای مخالفت،
شَاقُّوا (به فتح شین و ضم قاف) به معنای مخالفت کردند،
انْشَقَّتِ (به کسر الف، سکون نون، فتح شین و قاف) به معنای می‌شکافد،
انْشَقَ (به کسر الف، سکون نون و فتح شین) به معنای شکافته می‌شود،
تَشَقَّقُ (به فتح تاء، شین و قاف) به معنای شکافته می‌شود، آمده است.
شَقّ به معنی شکافتن و شکاف است.
به مواردی از
شقّ که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(ثُمَ شَقَقْنَا الْاَرْضَ شَقًّا) (سپس
زمين را از هم شكافتيم.)
(لَمْ تَکُونُوا بالِغِیهِ اِلَّا بِشِقِ الْاَنْفُسِ) «به آن سرزمین نمی‌رسیدید مگر با مشقت نفوس.»
گویی در
رنج و زحمت بدن و
قلب می‌شکند و منکسر می‌شود.
شِقّ (به کسر شین) به معنی مشقت و زحمت است که به بدن و
نفس عارض می‌شود.
(وَ لکِنْ بَعُدَتْ عَلَیْهِمُ الشُّقَّةُ) « لیکن این مسافت یا سفر بر آنها دور آمد.»
الشُّقَّةُ به معنی سفر و مسافت نیز آمده است.
که توام با مشقت است.
شُقّه به معنای ناحیه و محلی که با مشقت به آن می‌رسند.
(وَ اِنْ تَوَلَّوْا فَاِنَّما هُمْ فِی شِقاقٍ) ( اگر سرپيچى كنند، از حق جدا شده‌اند)
شِقاق به معنای جدایی و مخالفت است.
اقرب آن‌را دشمنی و مخالفت گفته و می‌گوید: حقیقتش آن است که هر یک در شقّی غیر از شقّ رفیقش باشد. قول اقرب روی آن است که شقّه به معنی تکّه جدا شده از شی‌ء است مثل نصف مثلا.
(وَ اِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَیْنِهِما فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ اَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ اَهْلِها) (و اگر از جدايى ميان آن دو همسر بيم داشته باشيد، يک داور از خانواده شوهر، و يک داور از خانواده زن انتخاب كنيد تا به كار آنان رسيدگى كنند.)
(ذلِکَ بِاَنَّهُمْ شَاقُّوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ) «آن بدین‌جهت بود که با
خدا و
رسول مخالفت کردند.»
(وَ انْشَقَّتِ السَّماءُ فَهِیَ یَوْمَئِذٍ واهِیَةٌ) (و آسمان از هم مى‌شكافد و آن‌گاه سست مى‌گردد و فرو مى‌ريزد.)
انشقاق به معنای شکافته شدن است.
(اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَ‌الْقَمَرُ) (
قیامت نزديک شد و ماه از هم شكافت!)
در این آیه مطاوعه و قبول هست، ایضا در تشقّق.
(وَ یَوْمَ‌تَشَقَّقُ السَّماءُ بِالْغَمامِ وَ نُزِّلَ الْمَلائِکَةُ تَنْزِیلًا) (و همان روزى كه آسمان با ابرها شكافته مى‌شود، و فرشتگان پى در پى نازل مى‌گردند.)
(وَ اِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ ... لَما یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ) (پاره‌اى از سنگ‌ها شکاف بر مى‌دارد، و آب از آن تراوش مى‌كند.)
اصل آن
یتشقق است، تاء به شین قلب و در آن
ادغام شده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شقق»، ج۴، ص۵۹.
