شَطَن (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَطَن (به فتح شین و طاء) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای دور شدن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره
معاویه از این واژه استفاده نموده است.
شَطَن به معنای دور شدن آمده است.
«
شطن عنه
شطنا: بُعد» واژه «
شیطان» به معنای دور شده از
رحمت و متمرّد است که نون آن اصل کلمه و از ماده «
شَطَن یَشطن» است، جمع آن شیاطین است و آن به صورت
مفرد و جمع است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
شیطان بعنوان وصف (دور شده از
رحمت خدا) در نهج البلاغه مانند
قرآن مجید در
انس و
جن هر دو به‌کار رفته است. امام (صلوات‌الله‌علیه) شنید که
معاویه به
زیاد بن ابیه نامه می‌نویسد و می‌خواهد او را بفریبد، آن
وقت زیاد از کارگزاران حضرت بود در نامه‌ای به وی نوشت:
«وَ قَدْ عَرَفْتُ أَنَّ مُعاوِیَهَ کَتَبَ إِلَیْکَ یَسْتَزِلُّ لُبَّکَ وَ یَستَفِلّ غَربَکَ فَاحذَرهُ فَإِنّما هُوَ الشّیطانُ.» «مطلع شدم كه معاويه به تو نامه نوشته (درباره استلحاق به
ابی سفیان) مى‌خواهد عقلت را بلغزاند و عزمت را سست كند، از او حذر كن كه او شيطان است.»
بیشتر موارد این واژه در «نهج البلاغه» در شیطان معروف و
ابلیس است، منظور از
«شَیْطانُ الرَّدْهَةِ» به معنی
شیطان گودال همان «ذو الثّدیة» از سران
خوارج است که در
نهروان کشته شد و در گودالی افتاد؛
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) فرموده: من به
قتال اهل
ظلم و بیعت‌شکن و اهل
فساد مامور شده بودم، با بیعت‌شکنان (اهل
بصره) جنگیدم و با قاسطون
اهل بغی (اهل
شام) پیکار کردم و از دین خارج شدگان را ذلیل کردم:
«وَ اَمّا شَیْطانُ الرَّدْهَةِ فَقَدْ کُفیتُهُ بِصَعْقَة سَمِعْتُ لَها وَجْبَةَ قَلْبِهِ وَ رَجَّةَ صَدْرِهِ.» «و اما شیطان گودال من از او کفایت شدم با غشوه‌ای‌که از آن خفقان قلبش و ارتعاش سینه‌اش شنیده شد.»
در
خطبه ۱۹۲ «ذوالثدیه»
از رؤسای
خوارج است.
این واژه چهل و نه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شطن»، ج۲، ص۵۹۶.
