شماخ بن ضرار ذبیانیِ غطفانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوسعید شماخ بن ضرار غطفانی ذبیانی مازنی (قبل از ظهور اسلام ـ ۲۲ هـ)، از شاعرانی است که
دوره جاهلیت و اسلام را درک کرده و در محضر
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) اسلام آورده و در مدح آن حضرت شعر سروده است. او در جنگ‌های
قادسیه و آذربایجان شرکت کرده است.
ابوسعید شماخ بن ضرار بن حرملة بن سنان بن امامة بن عمرو غطفانی ذبیانی مازنی، قبل از ظهور اسلام به دنیا آمد
و از قبیله قیس
و مادرش معاذه، دختر بحر (بجیر) بن خلف از نجیب‌زادگان عرب بود.
گفته شده که نامش معقل، و شمّاخ (متکبر) لقب او بود.
شماخ در
مدینه اقامت داشت
و از جمله شاعرانی بود که دو دوره جاهلیت و اسلام را درک کرد.
در سال نهم هجری به همراه قبیله‌اش به محضر پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شرفیاب شد و اسلام آورد و در مدح حضرت شعر سرود.
شماخ در ردیف شاعران مشهور اسلامی
و معاصر
نابغه جعدی،
ابوذؤیب ذهلی و
لبید قرار دارد.
زبان شعری دشواری داشت و شعر لبید از اشعار او آسان‌تر بود.
شمّاخ در بداهه‌سرایی در
صنعت رَجَز سرآمد همگان بود. گفته‌اند که وی در شعرهایش میهمانان و حتی قوم خود را
هجو می‌کرد.
شماخ در فتوحات
عراق جهاد کرد و در جنگ قادسیه در میان مردم به خطابه ایستاد و آنان را پیش از آغاز نبرد، به جنگ برانگیخت. همراه
سعید بن عاص بر آذربایجان حمله برد. سرانجام در زمان
عثمان (خلافت ۲۳-۳۵ هـ) در
جنگ موقان یا موقات کشته شد.
دیوان شعر که بعدها جمع‌آوری شده، از آثار به جا مانده شماخ است.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۹۵، برگرفته از مقاله «شماخ بن ضرار».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۱۴۴.
