شرح الرسائل (اعتمادی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح الرسائل» اثر
شیخ مصطفی اعتمادی از جمله شروح خوب
کتاب رسائل است. شارح با چندین دوره تدریس رسائل و تسلط کامل بر مسائل محوری و کلیدی آن سرانجام این شرح را در سه جلد به پایان برد.
مولف ساختار کتاب رسائل را حفظ کرده است و اگرچه به شروح مختلف مراجعه کرده و از نظریات و انتقادات آنها بهره جسته است ولی حتی المقدور سعی وی در ایجازگویی بوده است.
این جلد از ابتدای
حصر اصول عملیه شروع شده و تا
حجیت خبر واحد ادامه دارد. شارح بیان می‌کند که شیخ چهار اصل
استصحاب،
برائت،
احتیاط، و
تخییر را از میان سایر اصول برگزید و علت آن برتری و تمایزی است که این چهار اصل در میان اصول از آن برخوردارند. اصولی که در
اجتهاد احکام به کار می‌آیند بسیارند اما از جهت کاربرد و نقشی که در اجتهاد دارند متفاوتند. بعضی مانند «
اصالة الطهارة» تنها به یک باب از
فقه اختصاص دارد و پاره دیگر مانند «
اصالة الصحه» گرچه بابهای بیشتری را فرا می‌گیرند ولی باز به
شبهات موضوعی محدود می‌باشند. در این میان، تنها اصولی که در سراسر بابهای فقه و همه موارد شبهه، اعم از
شبهه موضوعیه یا
حکمیه، همواره
فقیهان به آنها تمسک می‌جویند همین چهار اصل است.
شارح در تبیین نظریه شیخ در رابطه با اینکه طریقیت
قطع ذاتی و حجیت آن از لوازم ذات آن است تصریح می‌کند که این
کاشفیت و
طریقیت عین ذات قطع می‌باشد لذا این صفت نه اثباتا و نه نفیا قابل
جعل شارع نیست.
مولف اشاره می‌کند که تجری فقط
قبح فاعلی دارد یعنی کاشف از سوء سریرت و
خبث باطنی متجری است. ایشان در بحث
ظن نیز به چهار فرق میان تصویب
اشعری و
معتزلی می‌پردازد.
یکی از ابتکارات شیخ مصلحت
سلوکیه است که شارح در تبیین آن می‌فرماید که بر اساس نظریه شیخ، همین که
مکلف بر طبق
اماره معتبر شرعی عمل کرده است، این
سلوک مکلف در عمل بر اساس اماره و متابعت از چیزی که
شارع آن را معتبر کرده است دارای مصلحتی است که موجب جبران آن مصلحت فوت شده می‌گردد بدون اینکه تغییری در واقع امر ایجاد شود.
شارح در بحث
اجماع معتقد است که بهترین آراء در این باره رای علامه
محقق شوشتری است و شیخ نیز پیرو رای ایشان است و اساسا شیخ در بحث اجماع یک نظر ابتکاری ندارد بلکه نظر محقق شوشتری را خیلی خوب تقریر کرده است.
این جلد شامل
برائت،
تخییر و
احتیاط است. شارح بیان می‌کند که شیخ ابتدا رابطه دلیل و
اصل را
ورود و سپس به این صورت تفصیل قائل می‌شوند که
دلیل علمی وارد بر اصل و
دلیل ظنی مخصص مفاد
ادله اعتبار اصول است و در نهایت تفصیل دیگری را مطرح می‌کند به این ترتیب که دلیل علمی وارد و دلیل ظنی حاکم بر اصول است.
اختصاص به مباحث
استصحاب و
تعادل و تراجیح دارد. شارح مسائل محوری و کلیدی این بخش از کتاب را شرح کرده و در تبیین مبانی ابتکاری
شیخ انصاری با مراجعه به شروح و تعالیق مختلف درصدد ایضاح مطالب کتاب برآمده‌اند.
فهرست مطالب هر یک از مجلدات کتاب در انتهای همان جلد آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
