شرایط انتاج قیاس مرکب از حملیه و منفصله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شرایط انتاج قیاس مرکب از
حملیه و منفصله، به‌معنای شرایط لازم برای نتیجه‌بخش بودن
قیاس اقترانی شرطی مرکب از
حملیه و
شرطیه منفصله است.
قیاس مرکب از
حملیه و شرطیه منفصله، از اقسام قیاس اقترانی شرطی است. در این قیاس،
قضیه حملیه یا واحد است یا متعدد.
در صورت اول،
قضیه حملیه باید
موجبه، و
صغرا قرار گیرد و
محمول حملیه، موضوع در همه شقوق منفصله واقع شود و قضیه منفصله، باید قضیه کلیه باشد و
قیاس، به صورت
شکل اول باشد. این صورت دارای چهار ضرب است و نتیجه در این ضروب به حسب
کیفیت تابع کبرا، و به حسب
کمیت تابع صغرا می‌باشد.
ضروب این صورت و نتایج آنها عبارتند از:
۱.
حملیه موجبه کلیه و
منفصله موجبه کلیه؛ مثل: "کلّ (ا) (ب)؛ و دائماً کلّ (ب) اما (ج) و اما (د). فکلّ (ا) اما (ج) و اما (د)".
۲.
حملیه موجبه جزئیه و منفصله
موجبه کلیه؛ مثل: "بعض (ا) (ب)؛ و دائماً کلّ (ب) اما (ج) و اما (د). فبعض (ا) اما (ج) و اما (د)".
۳.
حملیه موجبه کلیه و
منفصله سالبه کلیه؛ مثل: "کلّ (ا) (ب)؛ و لا یکون البتة (ب) اما (ج) و اما (د). فکلّ (ا) لا یکون البتة اما (ج) و اما (د)".
۴.
حملیه موجبه جزئیه و منفصله سالبه کلیه؛ مثل: "بعض (ا) (ب)؛ و لا یکون البتة (ب) اما (ج) و اما (د). فبعض (ا) لا یکون البتة اما (ج) و اما (د)".
مثال: "هذا عددٌ؛ و دائماً اما ان یکون العدد زوجاً او فرداً. فهذا اما ان یکون زوجاً او فرداً".
صورت دوم (تعدد قضیه
حملیه) در جایی است که قضیه منفصله، صغرا واقع شود. تعداد
حملیات در این صورت، به عدد
اجزای قضیه منفصله است. و همه قضایای
حملیه با هر جزء منفصله دارای وجه اشتراک بوده و همه
اجزای منفصله نیز با همدیگر وجه مشترک خواهند داشت.
این صورت اگر در قالب شکل اول
تالیف شود "
قیاس مقسم" و "
استقرای تام" نامیده می‌شود.
مثل: "کلّ متحرک اما ان یکون حیواناً و اما ان یکون نباتاً و اما ان یکون جماداً؛ و کلّ حیوان جسمٌ و کلّ نبات جسمٌ و کلّ جماد جسمٌ. فکلّ متحرک جسمٌ". در این صورت، منفصله و همه
اجزای آن باید
موجبه بوده و قضیه
حملیه باید کلیه باشد و اما این صورت اگر در قالب
شکل دوم تالیف شود باید
اجزای نفصله و
اجزای حملیات، شروط شکل دوم قیاس
حملی را داشته باشند. این صورت، در قالب
شکل سوم تالیف نمی‌شود.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال المیزان.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
•
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. •
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة. • قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «شرایط انتاج قیاس مرکب از حملیه و منفصله»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۱.
