• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شرأیط نسخ

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



شرایط اثباتی نسخ در قرآن را شرایط نسخ گویند.



در علم اصول و علوم قرآنی برای نسخ شرایط مختلفی را برشمرده‌اند که عبارتند از:

۱.۱ - وجود منافات میان دو حکم تشریعی

وجود منافات میان دو حکم تشریعی که در قرآن آمده است؛ به گونه‌ای که جمع آن دو حکم در یک تشریع مستمر، ممکن نباشد؛ چه منافات بین دو تشریع ذاتی باشد (مانند تنافی آیات وجوب صفح و بخشش با آیات وجوب قتال و جنگ ) و چه دلیل قاطعی نقض تشریع قبلی را با تشریع بعدی ثابت کند.

۱.۲ - تنافی میان دو تشریع کلی علی الاطلاق

تنافی میان دو تشریع کلی علی الاطلاق باشد؛ نه آن که تنافی جزئی و در بعضی از جوانب باشد، که در این صورت، نسخ به شمار نمی‌آید؛ بلکه تخصیص در حکم عام شمرده می‌شود.

۱.۳ - محدود نبودن حکم سابق به زمانی مشخص

محدود نبودن حکم سابق به زمانی مشخص؛ زیرا در صورت محدود بودن، پس از سپری شدن آن زمان ، حکم خود به خود پایان می‌پذیرد و نیازی به نسخ ندارد.

۱.۴ - یکی بودن موضوع حکم در دو دلیل

یکی بودن موضوع حکم در دو دلیل؛ زیرا اگر موضوع تغییر کند، به تغییر حکم، نسخ گفته نمی‌شود.

۱.۵ - دو آیه در مقام تشریع

دو آیه در مقام تشریع باشند؛ زیرا اگر آیات در مقام قانونگذاری نباشند و تنها خبر از امور واقعی بدهند، نسخ در مورد آنها معنا نخواهد داشت؛ مثلا آیه (ثلة من الاولین وقلیل من الآخرین) نمی‌تواند ناسخ آیه (ثلة من الاولین وثلة من الآخرین) باشد؛ گرچه مقاتل بن سلیمان چنین توهم کرده است.

۱.۶ - شرعی بودن دلیل و حکم

شرعی بودن دلیل و حکم؛ زیرا در احکام عقلی ، نسخ جایی ندارد.
شرایط دیگری نیز برای نسخ ذکر شده است که مورد تایید همگان نیست.
[۵] مکی بن حموش، ۳۵۵ - ۴۳۷ق، الایضاح لناسخ القرآن ومنسوخه، ص۱۰۷.
[۶] عریض، علی حسن، فتح المنان فی نسخ القرآن، ص۵۷.
[۷] معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۲، ص۲۷۲.
[۹] زید، مصطفی، النسخ فی القرآن الکریم، ص(۱۸۰-۱۸۲).
[۱۰] عنایت، غازی، هدی الفرقان فی علوم القرآن، ج۲، ص(۱۱۱-۱۱۸).
[۱۲] اسماعیل، شعبان محمد، نظریه النسخ فی الشرایع السماویة، ص۱۲۲.



۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۳.    
۲. واقعه/سوره۵۶، آیه۱۴.    
۳. واقعه/سوره۵۶، آیه۳۹.    
۴. واقعه/سوره۵۶، آیه۴۰.    
۵. مکی بن حموش، ۳۵۵ - ۴۳۷ق، الایضاح لناسخ القرآن ومنسوخه، ص۱۰۷.
۶. عریض، علی حسن، فتح المنان فی نسخ القرآن، ص۵۷.
۷. معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، التمهید فی علوم القرآن، ج۲، ص۲۷۲.
۸. فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، ج۱، ص۱۲۰.    
۹. زید، مصطفی، النسخ فی القرآن الکریم، ص(۱۸۰-۱۸۲).
۱۰. عنایت، غازی، هدی الفرقان فی علوم القرآن، ج۲، ص(۱۱۱-۱۱۸).
۱۱. زرقانی، محمد عبد العظیم، ۱۹۴۸- م، مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۹۶.    
۱۲. اسماعیل، شعبان محمد، نظریه النسخ فی الشرایع السماویة، ص۱۲۲.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «شرایط نسخ».    




جعبه ابزار