سیره اخلاقی تربیتی امام خمینی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«سیره اخلاقی- تربیتی امام خمینی رحمة‌الله‌علیه»، اثر فارسی علی اصغر الهامی نیا، تلاشی است در بیان و تبیین سیره اخلاقی- تربیتی
امام خمینی رحمة‌الله‌علیه در عرصه عمل، گفتار و اندیشه ایشان.
کتاب، با مقدمه کوتاهی از پژوهشکده تحقیقات اسلامی در اشاره به موقعیت والا و ویژه امام خمینی رحمة‌الله‌علیه آغاز و مطالب در پنج فصل، ارائه گردیده است.
نویسنده در ابتدا، به بیان کلیاتی پیرامون امور تربیتی پرداخته، پس از اشاره به مبانی و دیدگاه‌های اخلاقی- تربیتی امام رحمة‌الله‌علیه ، ایشان را احیاگر ارزش‌های اخلاقی
جامعه دانسته و در نهایت، به برجستگی‌های اخلاقی امام رحمة‌الله‌علیه پرداخته است.
فصل اول، در پنج بخش زیر، به بیان کلیاتی پیرامون مفاهیم تربیتی اختصاص یافته است:
۱. تبیین سه واژه زیر:
الف)
سیره : این واژه، نوع رفتار، سبک، متد و معیار «سیر» را بیان می‌کند؛ خواه صحیح باشد یا غلط، زشت باشد یا زیبا.
ب)
اخلاق : جمع «خلق» است و به توانایی‌ها و فضیلت‌های ناپیدایی که با بینش و بصیرت قابل درک است، اطلاق می‌گردد.
ج) تربیت: معانی گوناگونی دارد که نویسنده، این تعریف را پسندیده است: «فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل، برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب».
۲. اهمیت تربیت: نویسنده معتقد است که اهمیت و جایگاه والای تربیت، از بدیهیات زندگی
انسان است، چرا که آدمیان در میدان عمل و کنش، همواره از اندیشه و بینش خویش مدد می‌جویند که به اعتقاد وی، آن نیز در سایه تربیت، اصلاح و یا فاسد می‌گردد و زندگی بشر همیشه تحت تاثیر تربیتی است که فرامی گیرد.
۳. ضرورت تربیت: که با توجه به بخش پیشین، روشن می‌گردد.
۴. موضوع تربیت: به اذعان وی، شامل همه موجودات زنده، اعم از انسان،
حیوان و گیاهان می‌شود که حتی از دیدگاه
قرآن ، جمادات را نیز در بر می‌گیرد.
۵. هدف تربیت: نویسنده معتقد است که همه مکاتب بشری، بر اهمیت و ضرورت تربیت انسان، اتفاق نظر دارند، ولی هدف تربیت در همه آن‌ها یکسان نیست، بلکه به تعداد جهان بینی‌های موجود، اهداف تربیتی نیز متعدد می‌گردد.
در فصل دوم، به مبانی و دیدگاه‌های اخلاقی و تربیتی امام خمینی رحمة‌الله‌علیه اشاره شده است. نویسنده معتقد است که عقیده،
اندیشه و عمل امام رحمة‌الله‌علیه ، در هر زمینه‌ای، از جمله تعلیم و تربیت، همان نظر
اسلام واقعی است و آنچه از افکار، گفتار و کردار ایشان می‌تراوید، همان تعالیم روح بخش و انسان ساز اسلام بود که توسط یکی از تربیت یافتگان آن
دین جاوید، بیان می‌شد.
به باور وی، مبانی و منابع دیدگاه‌های امام رحمة‌الله‌علیه ، در هر زمینه‌ای، خرد ناب و اندیشه خالص بشری بود و ایشان، با خمیرمایه دینی و دست مایه علمی و ذهنی نقاد و اندیشه‌ای آزاد، وارد دنیای علم، سیاست، اخلاق و تربیت شد و در ربع قرن توانست ملتی مستقل و بااراده تربیت کند که خود بهترین دلیل بر موفقیت دیدگاه ایشان در صحنه تعلیم و تربیت است. در این زمینه، وی به بیان دورنمایی از آن حقایق و مبانی، در عناوین زیر پرداخته است:
جایگاه انسان، گستره و اهمیت تربیت، هماهنگی تربیت با
فطرت ، مقامات انسان، تقدم تزکیه بر تعلیم و نقطه آغازین تربیت که همان خودسازی می‌باشد.
فصل سوم، به بیان اصول و روش‌های اخلاقی، تربیتی امام رحمة‌الله‌علیه اختصاص یافته است. به باور نویسنده، با نگاهی اجمالی به
انقلاب اسلامی و رهبری امام رحمة‌الله‌علیه ، می‌توان گفت که ایشان، بزرگ‌ترین مربی بشر در عصر حاضر بوده است، زیرا با اسلوبی خاص و روشی بدیع و پشتکار و جدیتی تمام، نخست، به گسترش و تحکیم اندیشه ناب توحیدی و معارف بلند اسلامی پرداخت و اندیشه‌ها را متوجه اسلام ناب ساخت و سپس، با سرنگونی طاغوت، صحیح‌ترین نظام حکومتی را بنیان نهاد و پس از آن، در همه زمینه‌ها، به تقویت و تحکیم ارزش‌های اخلاقی اقدام کرد.
وی محور فعالیت‌های اخلاقی و تربیتی امام رحمة‌الله‌علیه را همان روش کلی اسلام دانسته که در عمل، به روش‌های جزیی متعددی تقسیم می‌شود و اصولی را نیز مد نظر دارد. او این محورها را در دو بخش زیر، توضیح داده است:
الف) اصول: منظور، عناوین شاخصی است که تار و پود نظام تربیتی امام رحمة‌الله‌علیه را تشکیل می‌دهد و وجود هریک از آن‌ها ضروری و اجتناب ناپذیر است؛ به گونه‌ای که اگر محقق نشود، به اساس تعلیم و تربیت مورد نظر خدشه وارد می‌شود. این اصول، عبارتند از: خدامحوری، فراگیری تربیت، مهذب بودن مربی، الهی بودن تعلیم و
تربیت ، اراده فردی و پیمودن مراحل.
ب) روش‌ها: به باور نویسنده، امام رحمة‌الله‌علیه با بهره گیری از روش‌های
قرآن و
سنت معصومین علیه‌السّلام توانست در سطح بسیار گسترده و جهانی، تحولی عمیق و پایدار در اندیشه، عمل و اخلاق
مسلمانان ایجاد کند. این روش‌ها عبارتند از: روش علمی، الگودهی، تشویق و تکریم، تلقین و تکرار،
دعا و مناجات.
در فصل چهارم، چگونگی نقش امام در احیای ارزش‌های اخلاقی نشان داده شده است. نویسنده در این فصل، به دنبال اثبات این است که امام خمینی رحمة‌الله‌علیه ، از زمره آن عالمان و وارثانی بود که در
قرن بیستم، پرچم اسلام راستین را دوباره در جهان به اهتراز درآورد و در دنیای کفرزده، سخن از
خدا ،
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم ، معاد و معنویت گفت و در تاریکی‌های ماده پرستی، چراغ تهذیب و فضایل را برافروخت و به تربیت و تهذیب انسان‌ها پرداخت.
خودسازی، معمار اسلام، نفس مسیحایی، همت عالی، تهذیب انسان‌ها، مبارزه با رذایل، تعیین وظایف روحانیان، فرهنگیان،
خانواده و سایر مراکز، از عناوین این فصل است.
فصل پنجم، شامل برجستگی‌های اخلاقی امام رحمة‌الله‌علیه است. نویسنده، امام رحمة‌الله‌علیه را آیینه تمام نمای محاسن و مکارم اخلاق دانسته که در سراسر عمر خود، کوشید تا به طور مستمر از هرگونه زشتی و پلیدی خود را دور نگه دارد و به فضایل اخلاقی آراسته باشد. به باور وی، همه کسانی که با ایشان در ارتباط بودند- اعم از شاگردان، همسر و فرزندان، همکاران، ملت و دوست و دشمن- معترفند که
امام ، فردی متخلق، مؤدب، مخلص، باتقوا و آراسته به صفات نیک بود و دشمنان امام و انقلاب، هرگز نتوانستند حتی یک نقطه منفی در زندگی، اعمال و گفتار ایشان بیابند.
آنچه در این فصل بیان شده است، اندکی از انبوه خوبی‌های اخلاقی ایشان می‌باشد که در هفده عنوان زیر، ارائه گردیده است:
اخلاص ،
توکل ، پرستش و نیایش، توسل به
اهل بیت علیه‌السّلام ،
زهد و بی رغبتی به دنیا، احتیاط در مصرف
بیت المال ، عزت و کرامت، قاطعیت و سازش ناپذیری،
شجاعت ،
تواضع ، اعتماد به نفس، حسن خلق، عطوفت، مردم داری، حق شناسی،
احترام به صاحبان فضیلت، نظم و انضباط.
در نهایت می‌توان چنین اظهار داشت که نویسنده به خوبی توانسته است گوشه‌ای هرچند کوچک، از سیره اخلاقی و تربیتی آن عالم فرزانه را به تصویر بکشد.
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ در انتهای کتاب آمده است. پاورقی‌ها، بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.
نرم افزار تاحضور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
