• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سَلْم (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَلْم (به فتح سین و سکون لام) از واژگان نهج‌البلاغه بر وزن (عقل) و سلامت و سلام، به معنای كنار بودن از آفات ظاهرى و باطنى است.
مواردی از آن در «نهج‌البلاغه» استفاده شده است.



سَلْم (مثل عقل) به معنای سلامت و سلام يعنى كنار بودن از آفات ظاهرى و باطنى است.
در اقرب الموارد آمده: «سَلِمَ‌ من العيوب و الآفات‌ سَلَاماً و سَلَامَةً» يعنى از بلايا و عيب‌ها نجات يافت و كنار شد.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - سَلِمَ - خطبه ۱۶۷ (ویژگی‌ مسلمان)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در مورد ویژگی‌های فرد مسلمان فرمود:
«فَالْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ إِلاَّ بِالْحَقِّ.»
«مسلمان كسى است كه مسلمانان از زبان و دستش در امان باشند» مگر آن‌جا كه حق اقتضا كند.»

۲.۲ - سَلاَمَةِ - حکمت ۲۱۵ (حسودان)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) در مذمت حسودان فرمود:
«الْعَجَبُ لِغَفْلَةِ الْحُسَّادِ عَنْ سَلاَمَةِ الاَْجْسَادِ!.»
«از غفلت حسودان نسبت به سلامتى تن خويش در شگفتم، (چرا كه حسد انسان را بيمار مى‌سازد).»

۲.۳ - السَّلامِ - خطبه ۹۳ (سلام خارجی)

«سلام» يک‌دفعه سلام خارجى است به معنى سلامت مثل:
«اعْمَلوا، رَحِمَكُمُ اللهُ، عَلَى أَعْلام بَيِّنَة، فَالطَّريقُ نَهْجٌ يَدْعو إلَى دارِ السَّلامِ
«خدا شما را رحمت كند، بر طبق نشانه هاى روشن (و قوانین و احکام واضح او) عمل كنيد كه راه روشن است ... و شما را به خانه امن و امان دعوت مى‌كند.»

۲.۴ - السَّلاَمُ - خطبه ۲۰۲ (سلام لفظی)

و يک‌دفعه سلام لفظی است نظیر:
«السَّلامُ عَلَيْكَ يا رَسولَ اللهِ عَنّي، وَ عَنِ ابْنَتِكَ النّازِلَةِ في جِوارِكَ، وَ السَّريعَةِ اللَّحاقِ بِكَ.»
«اى رسول‌خدا! از جانب من و دخترت كه هم اكنون در جوارت فرود آمده و به سرعت به تو ملحق شده است، سلام!.»

۲.۵ - سِلْم - نامه ۸ (توصیه به نماینده)

«سَلَم» بر وزن جَسَر. صلح و مسالمت و نيز به معنى تسلیم آيد. آن‌گاه كه نماينده‌اش جریر‌بن‌عبد‌اللّه در شام بود حضرت به او نوشت:
«فَإِذا أَتاكَ كِتابي فَاحْمِلْ مُعاوِيَةَ عَلَى الْفَصْلِ، وَ خُذْهُ بَالاَْمْرِ الْجَزْمِ، ثُمَّ خَيِّرْهُ بَيْنَ حَرْب مُجْلِيَة، أَوْ سِلْم مُخْزيَة.»
«هنگامى كه نامه من به دستت رسيد «معاویه» را به حكم قطعى وادار كن! و به او بگو: براى یک‌طرفه شدن، عزمش را جزم كند. سپس او را بين جنگ بيرون كننده و يا تسليم دالّ بر عجز و رسواگر مخيّر ساز.»

۲.۶ - سَلامَةَ - خطبه ۱۴۷ (درباره خدا)

امیر‌المومنین علی (علیه‌السلام) درباره خدا فرمود:
«أَيُّها النّاسُ...فَإِنَّ...وَ سَلامَةَ الَّذينَ يَعْلَمونَ ما قُدْرَتُهُ أَنْ يَسْتَسْلِموا لَهُ.»
«اى مردم! هركس از خداوند درخواست نصیحت كند (و اطاعت اوامرش را بنمايد) موفّق مى‌شود...و سلامت آنان كه از قدرت نامحدود او آگاهند، اين است كه در برابرش تسليم باشند.»

۲.۷ - التَّسْليمُ - حکمت ۱۲۰ (درباره اسلام)

«اسلام» به معنای انقياد و تسليم شدن است. مثل «اسلم الرجل: انقاد» از اين جهت دین رسول‌ خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) و همه اديان، اسلام ناميده شده كه همان انقياد و اطاعت به خداست، چنانكه امیر‌المومنین درباره اسلام فرمود:
«لاََنْسُبَنَّ الاِْسْلامَ نِسْبَةً لَمْ يَنسُبْها أَحَدٌ قَبْلي: الاِْسْلامُ هُوَ التَّسْليمُ، وَ التَّسْليمُ هُوَ الْيَقينُ، وَ الْيَقينُ هُوَ التَّصْديقُ، وَ التَّصْديقُ هُوَ الاِْقْرارُ، وَ الاِْقْرارُ هُوَ الاَْداءُ، وَ الاَْداءُ هَوَ الْعَمَلُ.»
«اسلام را چنان تفسیر مى‌كنم كه هيچ كس پيش از من آن را چنين تفسيرى نكرده باشد، اسلام همان تسليم است (تسليم در برابر فرمان خدا) و تسليم همان یقین است (چرا كه تسليم بدون ایمان و یقین ممكن نيست) و يقين همان تصديق است (چرا كه تا علم و تصديق حاصل نشود، يقين حاصل نمى‌شود) و تصديق همان اقرار است (چرا كه تصديق در درون قلب كافى نيست و بايد آن را افشا كرد) و اقرار همان احساس مسؤوليّت است (چرا كه بدون آن لفظى است بى معنا) و احساس مسؤوليّت همان عمل است (چرا كه نتيجه احساس مسؤوليّت عمل مى‌باشد).»
مواردی متعدد از این واژه در نهج‌البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۴۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۲۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۸۳.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۷۰۵۔    
۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۳۷۴.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۹۷.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۴۲، خطبه ۱۶۷.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۱.    
۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۰.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۸۱.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۴۳۰.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۹۳.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۸۹.    
۱۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۸۲۶.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۲۰۳.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۰۸، حکمت ۲۲۵.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷.    
۱۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰۳.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۰۴.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۷۲۳.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۲۹۴.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۴۹.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۲۱۴.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۸۶.    
۲۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۰، خطبه ۹۴.    
۲۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۳.    
۲۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۲۹.    
۲۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۳۴.    
۲۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۲۷۲.    
۳۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۱۱.    
۳۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۶۵.    
۳۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۵۰۸.    
۳۳. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۰۷.    
۳۴. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۱۹، خطبه ۲۰۲.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۹۷.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱.    
۳۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۲.    
۳۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۸، ص۵۳.    
۳۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۸.    
۴۰. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۲۶۶.    
۴۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۵۸۹.    
۴۲. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۹.    
۴۳. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۳۶۸، نامه ۸.    
۴۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۷۳.    
۴۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۰۹.    
۴۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۶۱۰.    
۴۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۹، ص۱۰۲.    
۴۸. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۲۳۶.    
۴۹. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۴۵.    
۵۰. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۳۱۵.    
۵۱. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۴۳.    
۵۲. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۰۵، خطبه ۱۴۷.    
۵۳. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۱۳.    
۵۴. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۶۸.    
۵۵. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۳۷۴.    
۵۶. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۵، ص۶۸۴.    
۵۷. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۲۱.    
۵۸. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۰۶.    
۵۹. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ج۱، ص۸۰۱، حکمت ۱۲۰.    
۶۰. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۱۸۰.    
۶۱. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۹۱، حکمت ۱۲۵.    
۶۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۵.    
۶۳. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۱.    
۶۴. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۱.    
۶۵. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱۳، ص۴۳.    
۶۶. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۹۰.    
۶۷. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۱۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سلم»، ج۱، ص۵۴۷.    






جعبه ابزار