سَریعُ الْحِساب (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَريعُ الْحِساب (به فتح سین و ضم عین و کسر حاء) و از
واژگان قرآن کریم و از
اسماء حسنی است.
سريع الحساب هشت بار در
قرآن مجید آمده است.
سَريعُ الْحِساب از اسماء حسنى است.
ظاهر آن است حساب، فاعل
سريع و الف و لام عوض از مضاف اليه است؛ يعنى «
سريع حسابه».
احتمال نزديک به يقين آن است كه مراد از حساب در اين آيات ثواب و عقاب است.
به مواردی از
سَريعُ الْحِساب که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ) (و خداوند،
سريع الحساب است.)
(إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ) (به يقين، خداوند
سريع الحساب است.)
احتمال نزديک به يقين آن است كه مراد از حساب در اين آيات ثواب و عقاب است؛
مثلاً در آيه
(وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ • أُولئِكَ لَهُمْ نَصِيبٌ مِمَّا كَسَبُوا وَ اللَّهُ سَرِيعُ الْحِسابِ) (و بعضى مى‌گويند: پروردگارا! به ما در
دنیا نيكى عطا كن و در
آخرت نيز نيكى مرحمت فرما و ما را از عذاب
دوزخ نگاه دار. اين گروه به سبب آنچه انجام داده‌اند، نصيب و بهره‌اى از فضل خدا دارند و خداوند،
سريع‌الحساب است.)
«سَرِيعُ الْحِسابِ» راجع به ثواب دنيا و آخرت است.
و در آيه
(وَ مَنْ يَكْفُرْ بِآياتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ) (و هر كس به آيات خدا
کفر ورزد، (بداند كه) خداوند،
سريع‌الحساب است)
«سَرِيعُ الْحِسابِ» راجع به عقاب است.
على هذا مراد آن است كه ثواب و عقاب خدا چون وقتش رسد فورى است و معطّلى ندارد؛ نظير:
(وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ) (و فرمان ما يک امر بيش نيست، همچون يک چشم بر هم زدن.)
و مثل
(فَأَخَذْناهُمْ بَغْتَةً وَ هُمْ لا يَشْعُرُونَ) (آن‌ها را به سبب اعمالشان ناگهان گرفتيم (و مجازات كرديم)، در حالى كه درک نمى‌كردند)
نه اينكه ديگران كند حساب می‌كنند و خداوند در حساب كردن تندتر است.
خلاصه آنكه
سريع الحساب در جاهایی كه مراد از آن عذاب است مثل آيه
(إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقابِ ...) می‌باشد.
مرحوم طبرسی در چند جا
(سَرِيعُ الْحِسابِ) را
سريع المجازاة گفته است.
ناگفته نماند ظهور
(سَرِيعُ الْحِسابِ) در بسيارى از آيات در ثواب و عذاب دنيوى است ولى
آیه ۵۱ سوره ابراهیم و
۱۷ سوره غافر در عذاب اخروى صريح است. على هذا كلمه
سريع الحساب به دنيا و آخرت هر دو شامل است.
سريع الحساب هشت بار در قرآن مجيد آمده است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سریع الحساب»، ج۳، ص۲۵۶-۲۵۷.
